Επαναπροσέγγιση με την Τουρκία: Οι ρεαλιστικές προσδοκίες και οι παγίδες

H επαναπροσέγγιση με την Τουρκία, μετά από μια περίοδο όξυνσης και πολεμικής ρητορικής-εκ μέρους της Άγκυρας- διαφαίνεται στον ορίζοντα. Η συνάντηση Μητσοτάκη με Ερντογάν στο Βίλνιους, άνοιξε παράθυρο ευκαιρίας στα ελληνοτουρκικά, τουλάχιστον σ’ ό,τι αφορά στην πλήρη αποκατάσταση του δίαυλου επικοινωνίας μεταξύ Αθήνας-Αγκυρας και τη διατήρηση των ήρεμων νερών στο Αιγαίο.

Γράφει ο Νώντας Βλάχος

Ταυτόχρονα, όμως, «φούντωσε» και τις προσδοκίες ορισμένων στην Αθήνα, ότι προκύπτει μια ιστορική (;) ευκαιρία για τις δύο χώρες να επιλύσουν οριστικά τις διαχρονικές διαφορές τους, μέσω της κοινής προσφυγής τους στην Χάγη. Αυτό το επιχείρημα ενισχύεται από την πεποίθηση ότι οι ΗΠΑ θα αναλάβουν πρωτοβουλία για τη περαιτέρω εξομάλυνση των ελληνοτουρκικών σχέσεων, ενώ προς την ίδια κατεύθυνση-αυτής της επαναπροσέγγισης Αθήνας και Άγκυρας-κινείται και το Βερολίνο.

Πόσο όμως εφικτό, ρεαλιστικό και προφανώς μη επιζήμιο για την Ελλάδα θα είναι να προχωρήσει-επενδύσει διπλωματικά και γεωπολιτικά σε μια ουσιαστική συνεννόηση με τη γειτονική χώρα, που υπό προϋποθέσεις θα οδηγήσει σε επίλυση των διαφορών; Κατ’ αρχάς υπάρχουν διαχρονικά δομικά προβλήματα στον διάλογο μετά Αθήνας και Άγκυρας, που οδηγούν συνεχώς σε αδιέξοδο τις δύο χώρες. Πρωταρχικώς η εκ διαμέτρου διαφορετική ατζέντα, με την Ελλάδα να επισημαίνει ως μοναδικό σημείο διαφοράς και διαβούλευσης την οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδας και των θαλασσίων ζωνών και την Τουρκία να θέτει στο τραπέζι μια ολότελα δική της γεωπολιτική θεώρηση για τα ελληνοτουρκικά.

Η Άγκυρα «γκριζάρει» το Αιγαίο αμφισβητώντας εμμέσως πλην σαφώς την ελληνική κυριαρχία, εγείρει ζήτημα αποστρατικοποίησης των νησιών, αναδεικνύει θέμα τουρκικής μειονότητας στη Θράκη. Αυτή είναι η παγιωμένη ατζέντα της τουρκικής διπλωματίας, η οποία τα τελευταία χρόνια είχε εμπλουτιστεί με τις πολεμικές κραυγές του Ερντογάν και των συνεργατών του απέναντι στην Ελλάδα.

Οι κραυγές έχουν σωπάσει, ο Ερντογάν έχει φορέσει το προσωπείο του καλού γείτονα και νατοϊκού συμμάχου και η ηρεμία έχει επανέλθει γενικώς στις σχέσεις της Τουρκίας με τη Δύση και ειδικώς με την Ελλάδα. Αυτή η εξέλιξη δεν αποτελεί «πειστήριο» ότι η Τουρκία θα «μαλακώσει» επί της ουσίας και στις πάγιες γεωπολιτικές διεκδικήσεις της, σ’ ό,τι αφορά στα ελληνοτουρκικά. Όσα περιγράφηκαν πιο πάνω, αποτελούν δόγμα της τουρκικής εξωτερικής πολιτικής που δεν αλλάζει ούτε επηρεάζεται από τις εκάστοτε διπλωματικές συνθήκες.

Ποια θα είναι η ατζέντα του διαλόγου;

Υπό αυτό το πρίσμα είναι εξαιρετικά πρόωρο και μάλλον αίολο να προδικάζεται από τώρα πως έχει ανοίξει παράθυρο ευκαιρίας για τα ελληνοτουρκικά, με φόντο τη Χάγη. Πρέπει να γίνουν πολλά βήματα προσέγγισης και συνεννόησης, προτού οι δύο χώρες κάτσουν στο τραπέζι της διαβούλευσης. Κυρίως, βέβαια, πρέπει να συναποφασιστεί ποια θα είναι η ατζέντα του διαλόγου, εάν και εφόσον δρομολογηθεί μια τέτοια διαδικασία.

Η Αθήνα οφείλει να διατηρήσει ακέραιη την πάγια θέση της για οριοθέτηση θαλασσίων ζωνών και υφαλοκρηπίδας, ενώ θα πρέπει να παρουσιάσει και τη δική της αντισταθμιστική ατζέντα απαιτήσεων απέναντι στην Τουρκία. Συζήτηση και διαβούλευση επί ελληνικών κυριαρχικών δικαιωμάτων, που θα τίθενται υπό αμφισβήτηση από την Τουρκία, μόνο ζημιωμένη θα έβγαζε την Αθήνα.

Σε κάθε περίπτωση ουδείς πρέπει να προτρέχει για τις εξελίξεις στα ελληνοτουρκικά, που πάντα κρύβουν εκπλήξεις και παγίδες. Ιδίως όταν απέναντί της η Αθήνα έχει τον πάντα απρόβλεπτο Ερντογάν.