Δημιουργεί η αποδολαριοποίηση ένα νέο μέλλον για τις διεθνείς συναλλαγές;

Αρχικά, ακούστηκε ως θεωρία συνωμοσίας. Αλλά αργότερα έγινε mainstream. Υπό τα αδιάφορα βλέμματα της διοίκησης Μπάιντεν και επί τέσσερα χρόνια, στους κόλπους των BRICS ξεκίνησε μια συζήτηση περί «αποδολαριοποίησης». Ο Ντόναλντ Τραμπ εξαπέλυσε απειλές εναντίον όλων όσοι αμφισβητούν την παγκόσμια κυριαρχία του δολαρίου, λέγοντάς πως δεν υπάρχει καμία πιθανότητα οι BRICS να το αντικαταστήσουν ως παγκόσμιο μέσο συναλλαγής. Όμως, ο πληθωρισμός, ένα από τα αποτελέσματα των πολιτικών της κυβέρνησης του Τζο Μπάιντεν, το τεράστιο έλλειμμα στις ΗΠΑ, αλλά και το αρνητικό τους εμπορικό ισοζύγιο προς πάσα κατεύθυνση, έχουν αρχίσει να διαβρώνουν την κυριαρχία του δολαρίου.

Γράφει ο *Κωνσταντίνος Δέδες

Από την πλευρά της, η Κίνα συνεχίζει την προσπάθεια διεθνοποίησης του νομίσματός της. Τον περασμένο Νοέμβριο, το γουάν (ή ρενμίνμπι) έγινε το τέταρτο πιο ενεργό νόμισμα στις παγκόσμιες πληρωμές, με μερίδιο 3,89% (σύμφωνα με τη SWIFT). Και μπορεί η απόσταση από το δολάριο να είναι ακόμα τεράστια, αλλά το Πεκίνο ήδη λέει πως περισσότερες χώρες είναι πλέον πρόθυμες να χρησιμοποιήσουν το γουάν για τις συναλλαγές τους. Η Κεντρική Τράπεζα της Κίνας (PBC) υπογράφει συνεχώς συμφωνίες ανταλλαγής νομισμάτων με κεντρικές τράπεζες άλλων κρατών και προωθεί το γουάν ως διεθνές νόμισμα για διασυνοριακές πληρωμές και επενδύσεις. Το Πεκίνο χρησιμοποιεί από το 2015 για αυτό το σκοπό το διατραπεζικό σύστημα πληρωμών του, το CIPS (Cross-Border Interbank Payment System). Όμως, δεν βιάζεται, ενώ εφαρμόζει και πολύ αυστηρές πολιτικές ελέγχου κεφαλαίων, τις οποίες δεν φαίνεται διατεθειμένο να εγκαταλείψει.

Το παγκόσμιο χρηματοπιστωτικό σύστημα έχει δομηθεί με συγκεκριμένο τρόπο και πρέπει να γίνουν πολλά ώστε να απειληθεί η κυριαρχία του δολαρίου: συμβάντα που θα διατάρασσαν τις παγκόσμιες αγορές, θα προκαλούσαν επενδυτικό πανικό και θα ωθούσαν τους επενδυτές να ξεφορτωθούν αμερικανικά ομόλογα, δραματική αύξηση του πληθωρισμού και κρίση χρέους. Εδώ και πολύ καιρό το αμερικανικό νόμισμα χρησιμοποιείται ως αποθεματικό ακριβώς για τη διασφάλιση πολλών έναντι της αστάθειας. Η ισχύς όμως του δολαρίου στα παγκόσμια συναλλαγματικά αποθέματα έχει μειωθεί από το 70% που βρισκόταν προ εικοσαετίας, στο 58% σήμερα, όπως λέει το ΔΝΤ. Η αποδολαριοποίηση είναι μια διαρκής διαδικασία, αν και είχε περάσει επί μακρόν κάτω από τα ραντάρ. Τα όσα ακούγονται όμως τον τελευταίο καιρό, δεν πρέπει να τα βλέπουμε υπό το πρίσμα της αστάθειας που επέφερε η εφιαλτική διαχείριση της διοίκησης Μπάιντεν. Η διασυνδεσιμότητα δεν επιτρέπει τυχοδιωκτισμούς και οι βίαιου χαρακτήρα αναταράξεις στο οικονομικό πεδίο δεν είναι επιθυμητές. Αυτό προς απάντηση και σε εκείνους που αναφέρονται συνεχώς στην κατοχή εκ μέρους του Πεκίνου αμερικανικών ομολόγων αξίας άνω του ενός τρισεκατομμυρίου δολαρίων. Ό,τι γίνεται λοιπόν, γίνεται ομαλά και σε μεγάλο βάθος χρόνου.

Το δολάριο και η κυριαρχία του βρέθηκαν πολλές φορές στο επίκεντρο θεωριών συνωμοσίας που προφήτευαν την κατάρρευσή του. Αυτό δεν συνέβη· το αμερικανικό νόμισμα χρησιμοποιείται άλλωστε κατά κόρον ως αναφορά στην τιμολόγηση βασικών εμπορευμάτων (βλ. πετρέλαιο) και πρέπει να πάνε πολύ στραβά τα πράγματα για να απειληθεί η πρωτοκαθεδρία του στο άμεσο μέλλον. Όμως, η συζήτηση για ένα κοινό νόμισμα στους κόλπους των BRICS φουντώνει. Και ουδείς μπορεί να σταματήσει συμμαχίες σε νομισματικό επίπεδο μεταξύ κυρίαρχων κρατών. Το ευρώ, το δεύτερο σε μέγεθος αποθεματικό νόμισμα στον κόσμο (με μερίδιο περίπου στο 20% σήμερα), είδε την εμπιστοσύνη προς αυτό να υπονομεύεται, ελέω της (όχι και τόσο ευφυούς συλλήψεως) εργαλειοποίησής του από τους Ευρωπαίους στην υπόθεση των κυρώσεων κατά της Ρωσίας. Η δε Μόσχα μειώνει διαρκώς τα αποθέματά της σε δολάρια, αυξάνοντας, όπως και η Κίνα, αυτά σε χρυσό και επιβάλλοντας το ρούβλι ως μέσο αγοραπωλησιών, κυρίως στις ενεργειακές της συναλλαγές.

Η ανθρωπότητα πλέει πλέον σε αχαρτογράφητα ύδατα. Είναι προφανές ότι πολλά θα αλλάξουν. Η αμερικανική – στρατιωτική και οικονομική – ισχύς, αποτελεί το back up του δολαρίου και ο εγγυητής της κυριαρχίας του ως αποθεματικού νομίσματος. Βέβαια, η προσπάθεια αποδολαριοποίησης – και γενικότερα μείωσης της εξάρτησης από τις ΗΠΑ – συνεχίζεται, κυρίως δια της δημιουργίας εναλλακτικών χρηματοοικονομικών υποδομών. Η πολυπολικότητα που βρίσκεται στον πυρήνα των επιδιώξεων των BRICS, την ευνοεί. Τα επόμενα πέντε χρόνια, θα κριθούν πολλά.