Δίκη Μάτι: Κανένα ελαφρυντικό δεν αναγνωρίζεται στους 10 καταδικασθέντες

Σε μια απόφαση που καταδεικνύει την αυστηρότητα με την οποία αντιμετωπίστηκε από τη Δικαιοσύνη η πολύνεκρη καταστροφή στο Μάτι, το Τριμελές Εφετείο Πλημμελημάτων δεν αναγνώρισε κανένα ελαφρυντικό στους δέκα καταδικασθέντες για την φονική πυρκαγιά της 23ης Ιουλίου 2018. Η απόφαση αυτή έρχεται σε συνέχεια της ετυμηγορίας που απέδωσε ποινικές ευθύνες για το θάνατο 104 ανθρώπων και τον σοβαρό τραυματισμό δεκάδων άλλων.

Αξιοσημείωτο είναι ότι η απόφαση περί μη αναγνώρισης του ελαφρυντικού του πρότερου σύννομου βίου ελήφθη κατά πλειοψηφία, καθώς η πρόεδρος της Έδρας φέρεται να είχε την άποψη ότι σε κάποιους κατηγορούμενους θα έπρεπε να αναγνωριστεί. Ωστόσο, η απόρριψη όλων των υπολοίπων ελαφρυντικών – όπως της μη ταπεινής αιτίας ή της καλής συμπεριφοράς μετά την πράξη – ήταν ομόφωνη.

Η διαφωνία αυτή καταδεικνύει και την ηθική και νομική βαρύτητα του ζητήματος: πώς σταθμίζεται η εντιμότητα της μέχρι τότε ζωής των καταδικασθέντων απέναντι σε μια τραγωδία που στοίχισε ανθρώπινες ζωές λόγω συστημικής αδράνειας και κακοδιαχείρισης;

Η εισαγγελέας της έδρας, Σταματίνα Περιμένη, πρότεινε την επιβολή ποινών 4 ετών για κάθε περίπτωση ανθρωποκτονίας και 3 ετών για κάθε περίπτωση σωματικής βλάβης. Για τον κάτοικο Πεντέλης, από την αυλή του οποίου ξεκίνησε η φωτιά, πρότεινε τη διατήρηση της πρωτόδικης ποινής των 3 ετών.

Όπως ανέφερε στην αγόρευσή της, η πρόταση βασίζεται στην έκταση της βλάβης, την εμπειρία και εξειδίκευση των καταδικασθέντων ως ανώτατων κρατικών αξιωματούχων, αλλά και στην αυξημένη θεσμική απαίτηση για διαχείριση κρίσεων με επάρκεια. Εδώ εντοπίζεται και η ειδοποιός διαφορά του συγκεκριμένου εγκλήματος: δεν πρόκειται απλώς για πράξεις ή παραλείψεις ιδιωτών, αλλά για την αποτυχία των κρατικών μηχανισμών προστασίας της ζωής και της περιουσίας των πολιτών.

Η εισαγγελέας Περιμένη ανέλυσε διεξοδικά τους λόγους απόρριψης των αιτημάτων για αναγνώριση ελαφρυντικών. Συγκεκριμένα:

Για το ελαφρυντικό της καλής συμπεριφοράς μετά την πράξη: δεν αρκεί, όπως είπε, η απλή απουσία παραβατικής συμπεριφοράς. Απαιτείται σαφής ένδειξη ηθικής μεταστροφής, που να δείχνει ότι ο δράστης έχει συνειδητοποιήσει τις συνέπειες των πράξεών του. «Αλλιώς», σημείωσε, «θα το δίναμε σε όποιον απλώς δεν παρανομεί πλέον».

Για τη μη εύλογη διάρκεια της δίκης: εξήγησε πως η υπόθεση είναι ιδιαίτερα σύνθετη, με πολυάριθμους κατηγορούμενους και νομικές διαδικασίες που απαιτούσαν χρόνο. Παράλληλα, κανείς από τους κατηγορούμενους δεν κρατήθηκε προσωρινά, γεγονός που αποδυναμώνει το επιχείρημα περί ουσιώδους ηθικής ή υλικής ζημίας λόγω καθυστέρησης.

Για τις μη ταπεινές αιτίες: η αιτιολόγηση των κατηγορουμένων κρίθηκε ανεπαρκής, καθώς δεν προσέφεραν σαφή και συγκεκριμένη αναφορά στα κίνητρα που θα μπορούσαν να τους απαλλάξουν από την κατηγορία του ηθικά απαξιωτικού κινήτρου.

Αναφερόμενη στον πρότερο σύννομο βίο, η εισαγγελέας πρότεινε να αναγνωριστεί το ελαφρυντικό στους εννέα από τους δέκα καταδικασθέντες, με εξαίρεση τον Κωνσταντίνο Αγγελόπουλο, κάτοικο της αυλής του οποίου ξεκίνησε η πυρκαγιά και ο οποίος έχει ποινικό παρελθόν.

Η αγόρευση κλείνει με την αναγνώριση ότι οι υπόλοιποι κατηγορούμενοι είχαν διανύσει μια μακρά πορεία νομιμότητας και επαγγελματικής σταδιοδρομίας μέχρι την κρίσιμη εκείνη ημέρα. Ωστόσο, ούτε αυτό αρκεί για να παραβλέψει κανείς τη συλλογική αποτυχία του κρατικού μηχανισμού, η οποία, όπως ανέδειξε η τραγωδία, κόστισε αμέτρητες ζωές.

Η υπόθεση της πυρκαγιάς στο Μάτι αποτελεί μια από τις πιο τραυματικές σελίδες στη σύγχρονη ιστορία της Ελλάδας, και η παρούσα απόφαση έρχεται να αποδώσει, έστω και με καθυστέρηση, ένα σημαντικό μήνυμα λογοδοσίας. Η αυστηρότητα του Δικαστηρίου δεν περιορίζεται μόνο στην επιβολή ποινών, αλλά λειτουργεί και ως υπενθύμιση ότι οι θεσμοί οφείλουν να λειτουργούν υπέρ του πολίτη και όχι ως γραφειοκρατικοί μηχανισμοί ευθυνών χωρίς πρόσωπο.

Καθώς οι ποινές αναμένεται να επιβληθούν, το ζήτημα της πολιτικής και θεσμικής αναδιοργάνωσης για την πρόληψη παρόμοιων τραγωδιών παραμένει ανοιχτό και επιτακτικό.