Δ. Βαρτζόπουλος: Πώς αντιμετωπίζονται τα ψυχιατροδικαστικά περιστατικά στη χώρα μας

Με αφορμή το έγκλημα που διαπράχθηκε στην Πολυδύναμη Νοσηλευτική Μονάδα Ψυχικής Υγείας Αττικής (τέως Ψυχιατρικό Νοσοκομείο Αττικής «Δαφνί») από ασθενή νοσηλευόμενο εκεί βάσει του άρθρου 69 του Ποινικού Κώδικα, ο υφυπουργός Υγείας Δημήτρης Βαρτζόπουλος, αναφέρει προς αποφυγή οιουδήποτε στιγματισμού «ότι εγκλήματα κατά της ζωής διαπράττονται από ψυχικώς πάσχοντες σπανιότερα από ό,τι από τον γενικό πληθυσμό. Υποτροπές μάλιστα από ασθενείς υπό θεραπεία είναι σπάνιες».

Οι ασθενείς με ψυχικές νόσους, που έχουν διαπράξει έγκλημα, διακρίνονται σε δύο κατηγορίες, ανάλογα με την ικανότητα του καταλογισμού, δηλαδή την ικανότητα να αντιλαμβάνονται το άδικο της πράξης τους και να ενεργούν σύμφωνα με την αντίληψη αυτή.

«Παραβατικοί ψυχιατρικοί ασθενείς με ικανότητα καταλογισμού, δηλαδή με ακέραια ή μειωμένη υπευθυνότητα για τις πράξεις τους, νοσηλεύονται ως ποινικοί κρατούμενοι στην ειδική ψυχιατρική νοσηλευτική μονάδα του Σωφρονιστικού Καταστήματος Κορυδαλλού. Αυτή, από την 1η Φεβρουαρίου 2025, με την εφαρμογή του Νόμου 5129/24, λειτουργεί πλέον ως σύγχρονη ψυχιατροδικαστική μονάδα τεσσάρων κλινικών, με ειδική επιστημονική διεύθυνση και έξι, εμπείρους στην ψυχιατροδικαστική, ψυχιάτρους, που θα αυξηθούν σύντομα σε εννέα, υπό την ευθύνη του 2ου Περιφερειακού Δικτύου Υπηρεσιών Ψυχικής Υγείας του υπουργείου Υγείας. Ήδη ανακοινώσαμε, σε συνεργασία με το υπουργείο Προστασίας του Πολίτη, την δημιουργία νοσηλευτικής μονάδας γυναικών στο Σωφρονιστικό Κατάστημα Ελαιώνα Θηβών και θα ακολουθήσει το ταχύτερον δυνατόν και ειδική νοσηλευτική μονάδα για ανήλικους στα ΣΚ Αυλώνα είτε Βόλου».

Ο κ. Βαρτζόπουλος εξηγεί ότι όταν το δικαστήριο (κατόπιν ειδικής πραγματογνωμοσύνης) κρίνει ότι ο δράστης στερείται ικανότητος καταλογισμού, τότε παύει κάθε ποινική δίωξη εναντίον του (αρθ 34 ΠΚ), θεωρείται δηλαδή απλώς ασθενής, και εφαρμόζονται τα συνήθη θεραπευτικά μέτρα (αρθ 69 ΠΚ), όπως ορίζει ο νόμος, είτε σε ειδικά τμήματα «ακαταλόγιστων» (όπως στο τέως ΨΝΘ), είτε στις συνήθεις ψυχιατρικές κλινικές των πολυδυνάμων ψυχιατρικών μονάδων (τέως ΨΝΑ και «Δρομοκαΐτειο») και των γενικών νοσοκομείων. Οι διεθνείς συμβάσεις προστασίας των δικαιωμάτων των ασθενών είναι σαφέστατες επ´ αυτού.

«Βεβαίως εν προκειμένω τα περιστατικά αυτά χρειάζονται ειδική αντιμετώπιση, δηλαδή εξειδικευμένη εκπαίδευση του ιατρικού προσωπικού. Αυτό στην χώρα μας προβλέπεται μεν (τρίμηνη εκπαίδευση στην Ψυχιατροδικαστική κατά την λήψη της ειδικότητας) αλλά δυστυχώς δεν υλοποιείται στον βαθμό που θα έπρεπε, λόγω ελλείψεως επαρκών ειδικών θεραπευτικών κέντρων. Τέτοια εκπαίδευση προσφέρουν σήμερα μόνον οι πανεπιστημιακές ψυχιατρικές κλινικές της χώρας και το ειδικό τμήμα “ακαταλογίστων” περιστατικών στο τέως Ψυχιατρείο Θεσσαλονίκης (που και αυτό βέβαια έχει τον συνήθη χαρακτήρα μιας κοινής ψυχιατρικής κλινικής)», αναφέρει ο υφυπουργός Υγείας.

Συμπληρώνει ότι για να αντιμετωπιστεί η ανάγκη εκπαιδεύσεως των γιατρών, οργανώνεται ήδη, σε άμεση συνέργεια με την γενική γραμματεία του υπουργείου Προστασίας του Πολίτη, η εκπαίδευση ειδικευόμενων ψυχιάτρων στα Σωφρονιστικά Καταστήματα όλης της χώρας. «Για την εξίσου απαραίτητη εκπαίδευση όλων των λειτουργών υπηρεσιών ψυχικής υγείας ενηλίκων και ανηλίκων ωριμάζουμε προς προκήρυξη ειδικό εκπαιδευτικό πρόγραμμα στην Ψυχιατροδικαστική», προσθέτει.

Επιπλέον, ο κ. Βαρτζόπουλος σημειώνει ότι η δημιουργία του Εθνικού Δικτύου Υπηρεσιών Ψυχικής Υγείας, που λειτουργεί πλέον εδώ και μερικές εβδομάδες από τις αρχές Φεβρουαρίου 2025, θα αλλάξει ουσιαστικά και ριζικά τον τρόπο περίθαλψης αυτών των ασθενών. «Η μεταρρύθμιση δίνει επιτέλους, ύστερα από δεκαετίες, την δυνατότητα πλήρους εκσυγχρονισμού των παλαιών ψυχιατρείων, την πρόσληψη εξειδικευμένου προσωπικού, και την δημιουργία κλινικών μέσης νοσηλείας με ψυχιατροδικαστικά τμήματα, όπως και ειδικών ψυχογηριατρικών μονάδων. Μια ανάγκη που αποτέλεσε εκ των βασικών αιτιών νομοθέτησης του Ν. 5129/24.

Τούτο προγραμματίζεται σε συνδυασμό με μεγάλη αύξηση των διαθεσίμων κλινών στις Πολυδύναμες Νοσηλευτικές Μονάδες του ΕΔΥΨΥ, αλλά και, όπου είναι δυνατόν, στις ψυχιατρικές κλινικές των Γενικών Νοσοκομείων. Εν προκειμένω ήδη έχει συμφωνηθεί η ανάθεση στο Τεχνικό Επιμελητήριο Ελλάδος των αντίστοιχων μελετών και ενεργειών τη χρήσει χρηματοδοτικών εργαλείων εκ των ΠΕΠ του ΕΣΠΑ αλλά και του Τομεακού Προγράμματος Ανάπτυξης του υπουργείου Υγείας. Συμπληρωματικά προετοιμάζεται η δημιουργία ενιαίας “Ψυχιατροδικαστικής Υπηρεσίας”, ενός Νομικού Προσώπου, που θα αξιολογεί, εποπτεύει και τυποποιεί τις αντίστοιχες ειδικές υπηρεσίες θεραπείας, εκπαίδευσης και πραγματογνωμοσυνών».

Καταλήγει ότι τρεις δεκαετίες μετά την έναρξη της, η Ψυχιατρική Μεταρρύθμιση, και σε αυτόν τον εξαιρετικά ευαίσθητο τομέα της Ψυχιατροδικαστικής, εισέρχεται στην φάση της ουσιαστικής υλοποίησης.