“Ασπίδα” η ενεργειακή διπλωματία στις τουρκικές προκλήσεις

Η κλιμάκωση της τουρκικής προκλητικότητας ερμηνεύεται από διπλωματικούς παρατηρητές ως αντίδραση της Άγκυρας απέναντι στις συμμαχίες που καλλιεργήθηκαν ερήμην της μετά την ανακάλυψη σημαντικών κοιτασμάτων φυσικού αερίου στην περιοχή. Απέναντι σε αυτήν τη νέα έκφραση του τουρκικού αναθεωρητισμού στην περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου, η προσπάθεια της χώρας μας να οδηγήσει σε πλήρη απομόνωση την Τουρκία ενισχύεται καθοριστικά από την ενεργειακή διπλωματία. Από το 2014 η τριμερής συνεργασία Ελλάδας, Κύπρου και Ισραήλ, με κύριο άξονα την ενέργεια, έχει διευρυνθεί και ισχυροποιηθεί, κυρίως λόγω της σημασίας των κοιτασμάτων της ανατολικής Μεσογείου για τη μελλοντική ενεργειακή ασφάλεια της Ευρώπης. Σε αυτό το πλαίσιο, όπως επισημαίνουν διπλωματικές πηγές, η χώρα μας έχει μπροστά της σημαντικές δυνατότητες να κατοχυρώσει τα δικαιώματά της αξιοποιώντας συγκεκριμένες κινήσεις που μπορούν να γίνουν στο ενεργειακό μέτωπο και να αποδυναμώσουν καθοριστικά τις τελευταίες κινήσεις της Τουρκίας με αποκορύφωμα το “μνημόνιο” με τη Λιβύη.

Κρήτη

Η πρώτη κίνηση που σύμφωνα με διπλωματικές πηγές θα μπορούσε να δώσει μια ηχηρή απάντηση από πλευράς Ελλάδας απέναντι στην τουρκική επιθετικότητα, μπορεί να είναι η συνέχιση και επιτάχυνση της αδειοδότησης των δύο θαλάσσιων οικοπέδων στα νότια και ανατολικά της Κρήτης, του οικοπέδου 15 και του οικοπέδου 20. Τα δύο αυτά θαλάσσια τεμάχια βρίσκονται στο επίκεντρο της τουρκικής και της λιβυκής αμφισβήτησης, με δεδομένο ότι έχουν χαραχτεί με πλήρη εφαρμογή των ελληνικών δικαιωμάτων που απορρέουν από την χάραξη ΑΟΖ. Σημειώνεται ότι η χάραξη των θαλάσσιων οικοπέδων το 2014, στο πλαίσιο του διεθνούς γύρου παραχωρήσεων επί υπουργίας Γιάννη Μανιάτη, είχε γίνει στη βάση των προβλέψεων της ελληνικής ΑΟΖ και συγκεκριμένα στη μέση γραμμή των ακτογραμμών της Κρήτης, περιλαμβανομένης της Γαύδου με τη Λιβύη. Είχε προηγηθεί το 2011 με τον ενεργειακό νόμο 4001 η νομοθέτηση της πρόβλεψης δικαίου της θάλασσας UNCLOS, που άνοιξε τον δρόμο ώστε η Ελλάδα να αποτυπώσει στον χάρτη του διαγωνισμού, με συγκεκριμένες συντεταγμένες για κάθε οικόπεδο, τις θέσεις της για την ελληνική ΑΟΖ. Μερική κατοχύρωση για τις ελληνικές θέσεις αποτελεί το γεγονός ότι οι χάρτες αυτοί με τις αναλυτικές συντεταγμένες των θαλάσσιων τεμαχίων έχουν δημοσιευτεί στην επίσημη εφημερίδα της Ε.Ε. Και, βέβαια, το γεγονός ότι προχώρησε ο διαγωνισμός του 2014 συνιστά άσκηση ελληνικών κυριαρχικών δικαιωμάτων στην περιοχή, έστω και εάν δεν έχει επισήμως ανακηρυχθεί AOZ.

Σε ό,τι αφορά τα άλλα δύο θαλάσσια οικόπεδα που έχουν παραχωρηθεί από το ελληνικό Δημόσιο στην κοινοπραξία Total, Exxon Mobil και Ελληνικά Πετρέλαια στα δυτικά και νοτιοδυτικά της Κρήτης, αυτά θεωρείται ότι είναι πολύ ισχυρά κατοχυρωμένα και αποτελούν ισχυρό χαρτί των ελληνικών θέσεων. Ο αρχικός προγραμματισμός προέβλεπε εκκίνηση των σεισμικών ερευνών μέχρι το τέλος του έτους, ωστόσο η καθυστέρηση στην υπογραφή της σύμβασης από την προηγούμενη κυβέρνηση είχε ως αποτέλεσμα το χρονοδιάγραμμα να αναπροσαρμοστεί. Βεβαίως υπάρχει πάντα ανοιχτό το ενδεχόμενο να προχωρήσει η διενέργεια νέων σεισμικών ερευνών, που μπορεί να λειτουργήσει και ως απάντηση σε πιθανή κίνηση της Τουρκίας και της Λιβύης στην περιοχή νοτίως της Κρήτης. Πάντως οι περιοχές “αμφισβήτησης” από πλευράς Τουρκίας και Λιβύης δεν συμπίπτουν γεωγραφικά με τα οικόπεδα που θα ερευνήσει η κοινοπραξία στην οποία συμμετέχουν η γαλλική Total, η αμερικανική ExxonMobil και τα Ελληνικά Πετρέλαια. Ωστόσο, η παρουσία στην ευρύτερη περιοχή της Κρήτης δύο πετρελαϊκών κολοσσών από τη Γαλλία και τις Ηνωμένες Πολιτείες αποτελεί ένα ισχυρό ελληνικό ατού.

East Med

Το δεύτερο μέτωπο στο οποίο ήδη κινείται η ελληνική πλευρά αφορά στην προώθηση των μεγάλων ενεργειακών έργων υποδομών, που επιβεβαιώνουν στην πράξη τις ελληνικές θέσεις και μάλιστα με ευρεία διεθνή υποστήριξη. Τέτοια έργα είναι δύο, ο αγωγός φυσικού αερίου East Med και η ηλεκτρική διασύνδεση Ισραήλ-Κύπρου-Ελλάδας, Euroasia. Ήδη την περασμένη εβδομάδα ο αρμόδιος υπουργός, Κωστής Χατζηδάκης, συναντήθηκε με τον Ισραηλινό ομόλογό του, Yuval Steinitz, επαναλαμβάνοντας τη δέσμευση των δύο χωρών για την υποστήριξη των δύο έργων. Σημειώνεται ότι τόσο ο East Med όσο και το project Euroasia στη χάραξή τους ακολουθούν τη διαδρομή εντός των ΑΟΖ της Κύπρου και της Ελλάδας, οι οποίες με την επήρεια του Καστελόριζου, τέμνονται στα ανοιχτά μεταξύ Αιγύπτου και Τουρκίας.

Η προώθηση των δύο έργων που έχουν την υποστήριξη της Ευρωπαϊκής Ένωσης αλλά και του Ισραήλ έγκειται στο ότι αμφισβητούν στην πράξη την άποψη της Τουρκίας που θεωρεί ότι η υφαλοκρηπίδα της εκτείνεται σε ολόκληρη την ανατολική Μεσόγειο. Η επίσπευση των ενεργειακών διασυνδέσεων της Ανατολικής Μεσογείου του East Med και του Euroasia σε συμφωνία-πακέτο με το Ισραήλ, μπορεί να αποτελέσουν μια πρόσθετη κατοχύρωση και επιχείρημα υπέρ των ελληνικών θέσεων έναντι των ακραίων τουρκικών διεκδικήσεων.

Το τρίτο σενάριο

Η “συμφωνία” Τουρκίας-Λιβύης ενδέχεται σύμφωνα με ορισμένες εκτιμήσεις να έχει συνέχεια ως προς τα ενεργειακά, με επόμενο βήμα τη χάραξη θαλάσσιων οικοπέδων που θα εισέρχονται σε σημεία που εμπίπτουν στην ελληνική ΑΟΖ και τα ελληνικά τεμάχια. Το επόμενο βήμα θα είναι να γίνει ανάθεση των οικοπέδων στην τουρκική πετρελαϊκή εταιρεία TPAO, όπως συνέβη την περίοδο 2011-2014, όταν η Άγκυρα ανέθεσε στην κρατική τουρκική εταιρεία θαλάσσια οικόπεδα εντός της κυπριακής ΑΟΖ.

Σε ένα τέτοιο ενδεχόμενο κλιμάκωσης από πλευράς Τούρκων της κρίσης, σύμφωνα με διπλωματικές πηγές, αποτελεί μονόδρομο για τη χώρα μας η κατάθεση στον ΟΗΕ των συντεταγμένων της ελληνικής ΑΟΖ στη βάση της χάραξης (ίση απόσταση μεταξύ ακτών Κρήτης και Λιβύης) που έχει γίνει με τον διαγωνισμό του 2014 και μέχρι το σημείο που έχει οριοθετηθεί ΑΟΖ από την Κύπρο. Η κίνηση αυτή θα μπορούσε να αποτελέσει την αρχή της διαδικασίας για τη μονομερή προσφυγή της ελληνικής πλευράς στη διαδικασία της διαιτησίας.