Από την καταστροφολογική κριτική στην εκτίναξη της οικονομίας

Το νήμα της ανάπτυξης έπιασε και πάλι η ελληνική οικονομία κατά το δεύτερο τρίμηνο του 2021, όπως πιστοποίησαν τα στοιχεία της Ελληνικής Στατιστικής Αρχής. Η εντυπωσιακή εκτίναξη του ΑΕΠ κατά 16,2% σε σχέση με καταστροφικό αντίστοιχο τρίμηνο του 2020 ξεπέρασε και τις πιο αισιόδοξες προβλέψεις των οικονομικών αναλυτών και δεν ήταν ένα αποτέλεσμα που ήλθε αυτόματα, αλλά πρέπει να αναγνωρισθεί ότι αποτελεί επιτυχία της κυβέρνησης, του οικονομικού της επιτελείου και του Χρήστου Σταϊκούρα προσωπικά.

Γράφει ο Γρηγόρης Σαμπάνης*

Όσοι προφήτευαν μια οικονομική καταστροφή μετά το ξέσπασμα της πανδημίας, ίσως επειδή αυτό θα εξυπηρετούσε την αντιπολιτευτική τους ατζέντα, όσοι έβλεπαν ύφεση ή στασιμότητα, λουκέτα επιχειρήσεων, αύξηση ανεργίας και βύθιση των εισοδημάτων των εργαζομένων διαψεύδονται από τους αριθμούς της ΕΛΣΤΑΤ, οι οποίοι σκιαγραφούν μια εντελώς διαφορετική πραγματικότητα: οι παραγωγικοί συντελεστές της οικονομίας μας, επιχειρήσεις και εργαζόμενοι, βγαίνουν από την περίοδο των αυστηρών περιοριστικών μέτρων χωρίς βαθιές και μόνιμες πληγές και η οικονομική δραστηριότητα όχι απλώς ανακάμπτει, αλλά επιστρέφει και σε επίπεδα υψηλότερα από το 2019, πριν ξεσπάσει η πανδημία.

Τα στοιχεία δείχνουν ότι, ήδη από τρίτο τρίμηνο του 2020 και συνεχώς έκτοτε, σε τριμηναία βάση το ΑΕΠ ακολουθεί αυξητική πορεία, με ρυθμούς που ξεπερνούν σταθερά το 3% – 4%, ενώ κατά το β’ τρίμηνο του 2021 το ΑΕΠ αυξήθηκε θεαματικά, κατά 16,2%. Και δεν πρόκειται μόνο για μια αναπήδηση από την πολύ χαμηλή βάση του 2020, όταν το ΑΕΠ είχε καταρρεύσει λόγω του lockdown. Τα στοιχεία δείχνουν ότι το β’ τρίμηνο του 2021 ήταν καλύτερο και από το αντίστοιχο του 2019, ενώ πρέπει να ανατρέψει κανείς ως το αντίστοιχο τρίμηνο του 2011, πριν η οικονομικά βυθισθεί στη βαθύτερη ύφεση της εποχής της μεγάλης κρίσης, για να βρει καλύτερες επιδόσεις από το β’ τρίμηνο του 2021.

Με βάση τα στοιχεία αυτά και τις εκτιμήσεις για την ανέλπιστα καλή πορεία του τουρισμού -που επίσης δεν ήλθε αυτόματα, αλλά ήταν συνέπεια των μέτρων που έλαβε η κυβέρνηση για την επιστροφή στην κανονικότητα με ασφάλεια- οι αναλυτές της Εθνικής Τράπεζας εκτιμούν ότι φέτος ο ρυθμός ανάπτυξης θα πλησιάσει το 6% (5,7%). Πρόκειται για μια… ευχάριστη διάψευση των μετριοπαθών προβλέψεων του υπουργού Οικονομικών, Χρήστου Σταϊκούρα, ο οποίος επέμενε έως τώρα να διατηρεί τον «πήχη» για την ανάπτυξη του 2019 στο 3,6% και πλέον η πολιτική του δικαιώνεται από τις εξελίξεις στο πεδίο της οικονομίας.

Πώς φθάσαμε, όμως, σε αυτό το +16,2% του δεύτερου τριμήνου; Ήταν ένα αποτέλεσμα που ήλθε ως φυσική εξέλιξη, δεδομένου ότι πέρυσι, την ίδια περίοδο, η οικονομία ήταν «κλειστή» λόγω των υγειονομικών μέτρων, ενώ στο μεγαλύτερο μέρος του φετινού β’ τριμήνου λειτούργησε χωρίς περιοριστικά μέτρα; Πρόκειται μόνο για μια εκτίναξη του συμπιεσμένου ελατηρίου της οικονομίας μας, που θα την βλέπαμε ακόμη και αν δεν είχε λάβει οποιοδήποτε μέτρο η κυβέρνηση;

Η απάντηση σε αυτό το ερώτημα, τουλάχιστον για όσους στοιχειωδώς αντιλαμβάνονται τις λειτουργίες της οικονομίας, είναι αδιαμφισβήτητα αρνητική. Το συμπιεσμένο ελατήριο όντως εκτινάχθηκε, αλλά αυτό δεν θα ήταν δυνατό, τουλάχιστον στον ίδιο βαθμό, εάν το οικονομικό επιτελείο δεν είχε ακολουθήσει μια πολιτική που είχε στόχο να αποτρέψει μόνιμες ζημιές στο ελατήριο από την ύφεση που προκάλεσε η πανδημία. Δηλαδή, εάν δεν είχε αποδειχθεί αποτελεσματική στην προστασία των επιχειρήσεων και των νοικοκυριών από τις συνέπειες αυτής της κρίσης, ώστε οι παραγωγικοί συντελεστές να είναι σε θέση σήμερα να επανέλθουν δυναμικά στην κανονική τους λειτουργία.

Αυτό δεν ήταν μια εύκολη άσκηση εφαρμογής δοκιμασμένων συνταγών. Σε έκτακτες και πρωτόγνωρες συνθήκες, το οικονομικό επιτελείο της κυβέρνησης σχεδίασε και εφάρμοσε μια πολιτική που αναγνωρίζεται πλέον ως επιτυχημένη εκ των αποτελεσμάτων της. Τεράστια ποσά, που υπολογίζεται πως ξεπερνούν τα 40 δισ. ευρώ τη διετία 2020 – 2021, διοχετεύθηκαν με αποτελεσματικό και ευέλικτο τρόπο σε επιχειρήσεις και εργαζομένους, αποτρέποντας τη μόνιμη απώλεια επιχειρηματικών οντοτήτων και την καταστροφή θέσεων εργασίας.

Όπως έχουν επισημάνει αναλυτές της Alpha Bank, το 2020 η αύξηση του ποσοστού της ανεργίας στην Ελλάδα ήταν μεταξύ των ηπιότερων στην Ευρωπαϊκή Ένωση, παρά το γεγονός ότι στην Ελλάδα η ύφεση ήταν μεγαλύτερη από τον ευρωπαϊκό μέσο όρο. Σε ανάλυση του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου, εξάλλου, τονίζεται ότι τα μέτρα στήριξης των επιχειρήσεων που εφαρμόσθηκαν στην Ελλάδα προστάτευσαν αποτελεσματικά τις επιχειρήσεις, με αποτέλεσμα να εκτιμάται ότι φέτος το ποσοστό αυτών που βρίσκονται σε δυσμενή θέση και αμφισβητείται η βιωσιμότητά τους θα είναι χαμηλότερο από το 2019.

Θα πρέπει εξάλλου να σημειωθεί ότι η κυβέρνηση διέθεσε την κρατική στήριξη με συνετό και αποτελεσματικό τρόπο, σε βάθος χρόνο πολλών μηνών και ανάλογα με τις ανάγκες, χωρίς βεβαίως να ακολουθήσει συνταγές λαϊκισμού, που όλοι θυμόμαστε ότι προτείνονταν από το κόμμα της αξιωματικής αντιπολίτευσης, που είχε εισηγηθεί να μοιράσει αμέσως η κυβέρνηση όλα τα ταμειακά διαθέσιμα των 40 δισ. ευρώ για να υποστηριχθούν οι επιχειρήσεις και τα νοικοκυριά. Αντίθετα από αυτές τις προτάσεις, ο υπουργός Οικονομικών, Χρήστος Σταϊκούρας διέθεσε τις ενισχύσεις σταδιακά και, ταυτόχρονα, αναπλήρωνε το απόθεμα των ταμειακών διαθεσίμων με επιτυχημένες εκδόσεις ομολόγων, καθώς η αγορά αναγνώριζε ότι ακολουθείται συνετή δημοσιονομική διαχείριση και δεν τίθεται σε κίνδυνο η μακροπρόθεσμη βιωσιμότητα του δημοσίου χρέους.

Τίποτα από τα παραπάνω δεν ήταν αυτονόητο και θα πρέπει να αναγνωρισθεί η επιτυχής προσπάθεια που έγινε από το οικονομικό επιτελείο της κυβέρνησης, που διέψευσε με εμφατικό τρόπο όλες τις προφητείες καταστροφής από την πλευρά του ΣΥΡΙΖΑ. Ας μην ξεχνάμε τι δήλωσε η Έφη Αχτσιόγλου, τομεάρχης Οικονομικών του ΣΥΡΙΖΑ, τον περασμένο Μάρτιο, σχολιάζοντας τα μέτρα στήριξης που είχε ανακοινώσει τότε ο πρωθυπουργός, Κυριάκος Μητσοτάκης: «Έχει πια παντοιοτρόπως αποδειχθεί», τόνιζε, «ότι με μικροβελτιώσεις και αποσπασματικές παρατάσεις στα ανεπαρκή μέτρα που εφαρμόζει η κυβέρνηση εδώ και ένα χρόνο, η ελληνική οικονομία δεν μπορεί να βγει από το υφεσιακό τούνελ στο οποίο έχει εισέλθει, οι μικρομεσαίοι επιχειρηματίες δεν μπορούν να ανασάνουν και να επανεκκινήσουν ενώ οι εργαζόμενοι δεν προφυλάσσονται από τη φτωχοποίηση».

Ευτυχώς, για το καλό όλων, αυτή η καταστροφολογική κριτική έχει οριστικά διαψευσθεί εκ των πραγμάτων και οι χειρισμοί του  Χρ. Σταϊκούρα έχουν δικαιωθεί. Βέβαια, οι προκλήσεις για το οικονομικό επιτελείο δεν σταματούν εδώ: αν ήταν δύσκολο να προστατευθεί η οικονομία από τις συνέπειες μιας πρωτοφανούς υγειονομικής κρίσης, τώρα έχει μπροστά του μια ακόμη δυσκολότερη αποστολή. Η κυβέρνηση καλείται σε ελάχιστο χρόνο να διαχειρισθεί τους τεράστιους πόρους του Ταμείου Ανάκαμψης και να επιτύχει αυτό που είναι ζητούμενο εδώ και χρόνια, δηλαδή την παραγωγική ανασυγκρότηση στη βάση ενός σύγχρονου αναπτυξιακού υποδείγματος.

*Οικονομολόγος, πρώην στέλεχος τραπεζών