Η Τεχνητή Νοημοσύνη δεν μπορεί να υποκαταστήσει τη δημοσιογραφία. Αντικειμενική πρόβλεψη ή ευσεβής πόθος; Ας μιλήσουμε, επιτέλους, με συγκεκριμένα παραδείγματα.
Απειλεί τη δημοσιογραφία η Τεχνητή Νοημοσύνη;
Ένα άρθρο-απολογισμό για τα 30 του χρόνια στη δημοσιογραφία θέλησε να γράψει πρόσφατα ο Φρανκ Σταχ, δημοσιογράφος του γερμανικού δικτύου WDR. Μία επιπλέον επίκαιρη αφορμή για το άρθρο ήταν η αποχώρησή του από διευθυντική θέση του Γερμανικού Συνδέσμου Δημοσιογράφων (DJV), την οποία κατείχε επί δέκα ολόκληρα χρόνια.
Θέλοντας να πειραματιστεί με την Τεχνητή Νοημοσύνη, ο Σταχ αρχικά ανέθεσε τη συγγραφή του άρθρου στο ChatGPT. Το αποτέλεσμα τον εξέπληξε θετικά, αλλά η τελική εντύπωση ήταν μάλλον αρνητική. Το κείμενο ήταν συγκροτημένο, χωρίς συντακτικά ή ορθογραφικά λάθη. Δεν είχε όμως το προσωπικό πλαίσιο αναφοράς και τη συναισθηματική εγγύτητα που θα περίμενε κανείς από έναν απολογισμό ζωής. Θύμιζε κείμενο που γράφει ένας επιμελής σπουδαστής ή και άριστος γνώστης μίας ξένης γλώσσας, ο οποίος μπορεί να εκφράζεται με σαφήνεια και να αποφεύγει τα σοβαρά λάθη, αλλά πολλές φορές αγνοεί τις λεπτές αποχρώσεις, τα υπονοούμενα, το φάσμα των συναισθημάτων. Τελικά ο έμπειρος δημοσιογράφος προτίμησε να γράψει ο ίδιος τον απολογισμό του.
Μπορούμε να δούμε το ποτήρι μισοάδειο. Και να είμαστε απαισιόδοξοι, θεωρώντας πως είναι απλώς ζήτημα χρόνου να βελτιωθεί η Τεχνητή Νοημοσύνη για να υποκαταστήσει τον άνθρωπο σε μία τόσο σύνθετη λειτουργία, όπως η τέχνη και η (σοβαρή) δημοσιογραφία. Αλλά μπορούμε να δούμε και μισογεμάτο το ποτήρι. Να παραμείνουμε αισιόδοξοι ότι η Τεχνητή Νοημοσύνη ποτέ δεν θα μπορεί να εκφράζεται, να ανταποκρίνεται, να διαισθάνεται και να συναισθάνεται όπως ο άνθρωπος.
Όλα κρίνονται από τα δεδομένα
Αλήθεια, πώς βλέπει το ποτήρι η Τεχνητή Νοημοσύνη; Δεν το βλέπει. Κάντε μία μικρή άσκηση και δώστε εντολή στο ChatGPT να απεικονίσει “ένα γεμάτο ποτήρι κρασί”. Κατά πάσα πιθανότητα θα δείξει ένα κολωνάτο ποτήρι γεμάτο κατά το ένα τρίτο, όπως υπαγορεύουν οι κανόνες του food photography. Μπορείτε βέβαια να επιμείνετε: “Θέλω να μου δείξεις ένα ποτήρι γεμάτο και όχι απλώς μισογεμάτο”.
Μάλλον το ChatGPT θα στείλει και πάλι μία φωτογραφία με ένα μισογεμάτο ποτήρι. Η Τεχνητή Νοημοσύνη ποτέ δεν θα παραδεχθεί ότι “δεν ξέρει” ή “δεν μπορεί” να δώσει απάντηση, νομίζει ότι γνωρίζει τα πάντα (και υπό αυτή την έννοια πράγματι ομοιάζει με ορισμένους, ευτυχώς ελάχιστους, συναδέλφους στο δημοσιογραφικό “συνάφι”…)
Στη συγκεκριμένη περίπτωση φαίνεται ότι η Τεχνητή Νοημοσύνη δεν είναι ικανή να εντοπίσει ένα “γεμάτο ποτήρι” στις βάσεις δεδομένων που διατρέχει. Ίσως γιατί δεν υπάρχει καν μία τέτοια φωτογραφία. Ιδού μία ακόμη από τις ατέλειες του συστήματος. Οι απαισιόδοξοι επιμένουν ότι πρόκειται για προσωρινές ατέλειες, που εύκολα θα διορθωθούν. Άλλωστε, βασική προτεραιότητα για όσους πειραματίζονται σε αυτό το πεδίο, είναι να αυξήσουν τον όγκο δεδομένων που η Τεχνητή Νοημοσύνη ήδη επεξεργάζεται με εκπληκτική ταχύτητα.
Ένα επάγγελμα που (δεν) εξαφανίζεται
Δεν είναι κάτι καινούργιο οι προβλέψεις περί αφανισμού της δημοσιογραφίας. Στον δικό του απολογισμό 30ετίας, στις αρχές της χρονιάς, ο σχολιαστής των Financial Times Σάιμον Κούπερ θυμίζει πως όταν πρωτοεμφανίστηκε το Ίντερνετ οι περισσότεροι προεξοφλούσαν το τέλος των παραδοσιακών ΜΜΕ. Να όμως που σήμερα η ηλεκτρονική έκδοση των Financial Times έχει 1,4 εκατομμύρια συνδρομητές, αριθμός τετραπλάσιος από την καθημερινή κυκλοφορία της έντυπης έκδοσης το 1995.
Πριν από 20 χρόνια κάποιοι ισχυρίζονταν ότι σε λίγες δεκαετίες δεν θα υπήρχαν καν δημοσιογράφοι, αλλά μόνο “information brokers”, που θα αλιεύουν συνδυασμούς πληροφοριών στο διαδίκτυο, κατόπιν παραγγελίας. Σήμερα δεν βλέπω να κυκλοφορούν στην πιάτσα πολλοί information brokers, παρά μόνο σε εξειδικευμένα επαγγελματικά πεδία. Ίσως τους έχουν εκτοπίσει οι newsfluencers, οι οποίοι με τη σειρά τους μπορεί να κινδυνεύσουν προσεχώς από τους data-nauts…
Το κοινό θα αποφασίσει
Αλλά ας δούμε για μια στιγμή το ποτήρι μισογεμάτο. Από τις δοκιμές που κάνουν τα τελευταία χρόνια τα ΜΜΕ, φαίνεται ότι η Τεχνητή Νοημοσύνη μπορεί να προσφέρει λύσεις σε χρόνια προβλήματα της παραδοσιακής, αλλά και της online δημοσιογραφίας. Δεν υπάρχει λόγος να δαπανούμε ατελείωτες εργατοώρες απομαγνητοφωνώντας, αρχειοθετώντας, διορθώνοντας λάθη, γράφοντας “σούπερ” ή υπότιτλους ή captions, από τη στιγμή που η τεχνολογία μπορεί να συνδράμει σε όλες αυτές τις εργασίες ρουτίνας, απελευθερώνοντας δημιουργικές δυνάμεις.
Θεωρητικά, ωστόσο, η τεχνολογία μπορεί να κάνει και άλλα πολλά. Να απογειώσει στην νιοστή τα fake news. Να αναθέσει σε chatbots τον σχολιασμό στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Να υποκαταστήσει τηλεοπτικούς πρωταγωνιστές με ψηφιακά ολογράμματα. Να παρασύρει σε ατελείωτες ώρες αποβλάκωσης με φανταστικούς χαρακτήρες.
Ενδεικτικά αναφέρω τον Λιριλί Λαριλά, έναν γιγαντιαίο συνδυασμό ελέφαντα και κάκτου, που διασχίζει την έρημο φορώντας ανατομικά σανδάλια, με μουσική υπόκρουση σπαγκέτι γουέστερν. Εντελώς παράλογο; Όχι για τις Γεννήτριες Βίντεο Τεχνητής Νοημοσύνης, που γίνονται μόδα στους πιτσιρικάδες τα τελευταία χρόνια.
Εδώ, η δημοσιογραφία όπως την γνωρίζαμε μέχρι σήμερα, σηκώνει τα χέρια ψηλά. Αλλά σε τελική ανάλυση η απόφαση είναι δική σου, φίλε αναγνώστη και “χρήστη” των social. Θέλεις (και) ενημέρωση ή προτιμάς την ονειροφαντασία στο Runway; Χρειάζεσαι την ανθρώπινη επικοινωνία ή σου αρκεί να συνομιλείς με bots;
Ως παλαιότερος στο δημοσιογραφικό μετερίζι και θιασώτης της δια βίου μάθησης, ελπίζω να κάνουμε μαζί αυτό το ταξίδι στο μέλλον της Τεχνητής Νοημοσύνης. Αλλά εάν υποψιαστώ ότι υποβαθμίζομαι σε βοηθό άβαταρ για να με διαβάζουν bots και να με κουτσομπολεύει ο Λιριλί Λαριλά, τότε δεν μένει παρά να αναφωνήσω κι εγώ, ως άλλος Ιντιάνα Τζόουνς: I am too old for this shit…