Αντιπαράθεση στο ΣΑ του ΟΗΕ για τις θαλάσσιες ζώνες μεταξύ Ελλάδας και Λιβύης

Σε μια κρίσιμη συγκυρία για τη Λιβύη και τη σταθερότητα της ευρύτερης περιοχής της Ανατολικής Μεσογείου, η Ελλάδα και η Λιβύη αντάλλαξαν απόψεις για την οριοθέτηση των θαλάσσιων ζωνών στο Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ, επαναβεβαιώνοντας τη δέσμευσή τους στη διπλωματία, αλλά και αποκαλύπτοντας τις υποβόσκουσες εντάσεις που παραμένουν ενεργές.

Ο Μόνιμος Αντιπρόσωπος της Ελλάδας, πρέσβης Ευάγγελος Σέκερης, υπογράμμισε τη σημασία ευρείας συμμετοχής των γειτονικών χωρών στις διεθνείς προσπάθειες για την επίλυση της λιβυκής κρίσης, με αφορμή την πρόσφατη συνάντηση της Διεθνούς Επιτροπής Παρακολούθησης της Διαδικασίας του Βερολίνου.

Ο κ. Σέκερης επανέλαβε την πάγια ελληνική θέση υπέρ ενός εποικοδομητικού διαλόγου με τη Λιβύη, συμπεριλαμβανομένων των ανοιχτών θεμάτων που αφορούν στην οριοθέτηση των θαλάσσιων ζωνών, στη βάση του Διεθνούς Δικαίου και της Σύμβασης για το Δίκαιο της Θάλασσας (UNCLOS). Με έμφαση στον ρόλο της διπλωματίας, τόνισε ότι δηλώσεις ή ενέργειες που οδηγούν σε πόλωση και ένταση είναι επιζήμιες για την περιοχή, ειδικά σε μια περίοδο αστάθειας.

Ο Λίβυος Μόνιμος Αντιπρόσωπος, πρέσβης Τάχερ Μοχάμεντ Αλ Σουν, απάντησε διαμηνύοντας ότι η Λιβύη προκρίνει τη διπλωματική οδό και υποστηρίζει τη διεθνή και περιφερειακή συνεργασία. Σημείωσε, ωστόσο, ότι η Λιβύη δεν έχει προβεί σε καμία πρόκληση, τονίζοντας πως η ένταση προκύπτει όταν τρίτες χώρες προαναγγέλλουν έρευνες σε διαφιλονικούμενες περιοχές.

Η λιβυκή πλευρά υπογράμμισε ότι, παρά τις εσωτερικές διαιρέσεις, οι αρχές της Δυτικής και Ανατολικής Λιβύης εμφανίζονται ενωμένες στην απόρριψη τέτοιων ενεργειών, γεγονός που συνιστά σοβαρό μήνυμα πολιτικής συνοχής απέναντι σε εξωτερικές διεκδικήσεις.

Ενδεικτική της προσπάθειας διατήρησης των διπλωματικών διαύλων ήταν η φράση του κ. Αλ Σουν: «Είμαστε φίλοι και θα βρούμε τρόπους να επιλύσουμε αυτό το ζήτημα», υπογραμμίζοντας την πρόθεσή του να αποφευχθεί η κλιμάκωση.

Η αντιπαράθεση εστιάστηκε σε μια λεπτή αλλά ουσιώδη διπλωματική διαφορά: η ελληνική πλευρά διευκρίνισε ότι ποτέ δεν χρησιμοποίησε τον όρο “πρόκληση” στις δηλώσεις της, με τον κ. Σέκερη να υποστηρίζει πως, αν δεν υπήρξε μεταφραστικό λάθος, η αναφορά αυτή δεν ανήκει στη δική του ρητορική. Σημείωσε επίσης ότι η ελληνική θέση βασίζεται στην ανάγκη επίλυσης των διαφορών σύμφωνα με το Διεθνές Δίκαιο.

Ο Λίβυος πρέσβης φάνηκε να αναδιπλώνεται, παραδεχόμενος ότι είχε κατανοήσει πως η ελληνική δήλωση αναφερόταν γενικά σε «προκλητικές ενέργειες» και επανέλαβε τη βούληση της Λιβύης για ειρηνική επίλυση.

Αυτή η ανταλλαγή φανερώνει τις ευαισθησίες της λιβυκής πλευράς όσον αφορά τις έρευνες σε περιοχές με αμφισβητούμενη κυριαρχία και την ελληνική επιμονή στην τήρηση των κανόνων του Διεθνούς Δικαίου. Παρά τις διπλωματικές αβρότητες, το περιστατικό ανέδειξε ότι το θέμα των θαλασσίων ζωνών παραμένει ανοιχτό και δυνητικά εκρηκτικό.

Η συζήτηση Ελλάδας – Λιβύης διεξήχθη σε μια κρίσιμη συνεδρίαση του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ, όπου η Ειδική Αντιπρόσωπος του Γενικού Γραμματέα για τη Λιβύη, Χάνα Τέτε, παρουσίασε μια ανησυχητική εικόνα για την κατάσταση στη χώρα.

Η κ. Τέτε περιέγραψε τη Λιβύη ως ένα κράτος που βρίσκεται σε ένα νέο κρίσιμο σταυροδρόμι, με τεράστιες προκλήσεις για την επίτευξη εθνικής ενότητας και βιώσιμης ειρήνης.

Σημαντική εξέλιξη αποτέλεσε η επανέναρξη της Διεθνούς Επιτροπής Παρακολούθησης της Διαδικασίας του Βερολίνου, γεγονός που, σύμφωνα με την κ. Τέτε, αναζωογόνησε τον διεθνή συντονισμό και τη στήριξη προς τις προσπάθειες των Ηνωμένων Εθνών στη Λιβύη.

Η κατάσταση ασφάλειας στη χώρα παραμένει εύθραυστη και απρόβλεπτη. Παρά τις προσπάθειες της UNSMIL να εμπλέξει πολιτικούς, στρατιωτικούς, ηγέτες φυλών και τη διεθνή κοινότητα, οι συγκρούσεις που σημειώθηκαν στην Τρίπολη τον Μάιο κατέδειξαν τη συνεχιζόμενη απειλή.

Η συγκρότηση της Επιτροπής Εκεχειρίας στις 18 Μαΐου και της Προσωρινής Επιτροπής Ασφαλείας στις 4 Ιουνίου οδήγησαν στην απομάκρυνση βαρέως οπλισμένων δυνάμεων από το κέντρο της Τρίπολης, ωστόσο η κ. Τέτε προειδοποίησε ότι η κατάσταση παραμένει ιδιαίτερα ασταθής.

Ειδικά ανησυχητική είναι η συνεχιζόμενη συσσώρευση βαρέων όπλων σε κατοικημένες περιοχές, η οποία, όπως επεσήμανε, εγκυμονεί σοβαρούς κινδύνους για τον άμαχο πληθυσμό και απειλεί τη Συμφωνία Κατάπαυσης Πυρός του 2020.

Η παρουσία ομαδικών τάφων, εξωδικαστικών εκτελέσεων, βασανιστηρίων και εξαφανίσεων προσώπων στην περιοχή Άμπου Σλίμ είναι ενδεικτική των βαθιών προβλημάτων στο πεδίο της ασφάλειας και των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Ιδιαίτερη ανησυχία προκαλεί ο ρόλος της Υπηρεσίας Στήριξης Σταθερότητας (SSA), με αναφορές για συμμετοχή της σε σοβαρές παραβιάσεις.

Η κ. Τέτε τόνισε την ανάγκη μεταρρύθμισης του τομέα ασφάλειας με σεβασμό στα ανθρώπινα δικαιώματα και κάλεσε σε άμεση αποσυμφόρηση του οπλισμού και αυστηρό έλεγχο των ένοπλων δυνάμεων.

Η απογοήτευση του λιβυκού λαού απέναντι στις υφιστάμενες πολιτικές ηγεσίες είναι διάχυτη, όπως μαρτυρούν οι πρόσφατες διαδηλώσεις. Οι πολίτες φαίνεται να έχουν χάσει την εμπιστοσύνη τους στους θεσμούς και επιθυμούν μια νέα πολιτική διαδικασία που θα εξασφαλίζει τη συμμετοχή τους και θα οδηγεί σε εκλογή ηγεσιών με πραγματική λαϊκή εντολή.

Η κ. Τέτε προειδοποίησε ότι μονομερείς ενέργειες και παιχνίδια ισχύος θέτουν σε κίνδυνο τη διαδικασία και ζήτησε σθεναρή στάση του Συμβουλίου Ασφαλείας απέναντι σε όσους υπονομεύουν τη σταθερότητα.