«Ανθεί» ο κατασκευαστικός κλάδος – Ποιες είναι οι εστίες ανησυχίας

Ο κατασκευαστικός κλάδος «ανθεί» την τελευταία πενταετία και οι προοπτικές που ανοίγονται γι’ αυτόν είναι εξαιρετικές. Υπάρχει, όμως, και μια κρυφή «πληγή» που αποτελεί εν δυνάμει κίνδυνο για την αναπτυξιακή πορεία των κατασκευαστικών εταιρειών και σχετίζεται με τις χρηματοδοτικές προκλήσεις που αντιμετωπίζουν.

Γράφει ο Νώντας Βλάχος

Η δυσκολία στην εξασφάλιση των εγγυητικών επιστολών και οι σημαντικές καθυστερήσεις πληρωμών από το Δημόσιο είναι ένας κρίσιμος ανασταλτικός παράγοντας για την πορεία του κατασκευαστικού κλάδου.

Η πρόσφατη έκθεση του ΙΟΒΕ αποτυπώνει ανάγλυφα αυτή τη διττή εικόνα που υπάρχει στον τομέα των Κατασκευών. Από τη μία πλευρά υπάρχει η εκτόξευση του τζίρου που υπερδιπλασιάστηκε μεταξύ 2020 και 2024, πλησιάζοντας τα 16 δισ.ευρώ, και από την άλλη καταγράφεται το «φαινόμενο»  της χρηματοδοτικής ασφυξίας που διέπει τον κλάδο.

Το αποτύπωμα του κατασκευαστικού κλάδου

Σύμφωνα με τη μελέτη του ΙΟΒΕ, η αξία παραγωγής του κλάδου των Κατασκευών εκτιμάται ότι έφτασε το 2024 τα 15,7 δισ. ευρώ, έχοντας υπερδιπλασιαστεί από το 2020, όταν είχε διαμορφωθεί σε 7,2 δισ. ευρώ. Στον κλάδο απασχολούνταν συνολικά 210 χιλ. εργαζόμενοι το 2024, αριθμός που ενισχύθηκε κατά 8,8% έναντι του 2023 (+17 χιλ. εργαζόμενοι), καλύπτοντας ένα μέρος των αυξημένων αναγκών του κλάδου σε εργατικό δυναμικό. Οι επενδύσεις σε κατασκευές αντιπροσώπευαν το 6,0% του ΑΕΠ το 2024, έναντι 14,7% το 2007 και 4,0% το 2020, ενώ η απόκλιση για το 2024 σε σύγκριση με τον μέσο όρο της ΕΕ-27 ήταν 4,9 ποσοστιαίες μονάδες.

Οι δημόσιες επενδύσεις σε υποδομές και κτιριακά έργα που έχουν ολοκληρωθεί ανήλθαν το 2023 σε 4,14 δισ. ευρώ. Από το 2019 το μέγεθος των εν λόγω δημόσιων επενδύσεων έχει διπλασιαστεί, ενώ εκτιμάται ότι μέχρι το 2026 θα αυξηθεί περαιτέρω λόγω της υλοποίησης των προγραμματισμένων έργων του Προγράμματος Δημοσίων Επενδύσεων. Η συνολική αξία των υπογεγραμμένων συμβάσεων έργων του δημοσίου (ανεξαρτήτως προϋπολογισμού –περιλαμβάνονται και μη τεχνικά έργα) αυξήθηκε από 2,3 δισ. ευρώ το 2018 σε 5,3 δισ. ευρώ το 2024.

Η υψηλότερη συνολική αξία συμβάσεων έργων σημειώθηκε το 2023 (6,2 δισ. ευρώ), υποχωρώντας στη συνέχεια κατά 14% το 2024.

Το ανεκτέλεστο υπόλοιπο των μεγαλύτερων εταιρειών του κλάδου (με υπογεγραμμένες συμβάσεις) ανήλθε το 2024 σε 13,07 δισ. ευρώ, σημαντικά αυξημένο κατά 6,6% έναντι του προηγούμενου έτους και περίπου διπλάσιο συγκριτικά με τον μέσο όρο της περιόδου 2018-2022. Μαζί με τις προς υπογραφή συμβάσεις, το ανεκτέλεστο υπόλοιπο των εν λόγω κατασκευαστικών ομίλων ανέρχεται σε 17,36 δισ. ευρώ.

Εγγυητικές επιστολές και καθυστερήσεις πληρωμών από το Δημόσιο

H «εστία» ανησυχίας για τον κατασκευαστικό κλάδο έγκειται στη χρηματοδότηση που είναι κρίσιμη για την κάλυψη αναγκών σε κεφάλαια κίνησης, επενδύσεις, ανάπτυξη έργων και έκδοση εγγυητικών επιστολών. Οι εγγυητικές επιστολές αποτελούν αναπόσπαστο κομμάτι της συμμετοχής των κατασκευαστικών εταιρειών σε δημόσιους διαγωνισμούς και της καλής εκτέλεσης των έργων. Το συνολικό ύψος των εγγυητικών επιστολών καλής εκτέλεσης για τα δημόσια έργα, συμπεριλαμβανομένων και μη τεχνικών έργων, που συμβασιοποιήθηκαν το 2024 εκτιμάται σε περίπου 266 εκατομμύρια ευρώ.

Επίσης το περιβάλλον υψηλού κόστους δανεισμού και η περιορισμένη πρόσβαση σε δανειακά κεφάλαια, ειδικά για τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις, επιδεινώνουν το πρόβλημα.

Επιπροσθέτως, οι καθυστερήσεις πληρωμών προς τις κατασκευαστικές εταιρείες, ιδίως από το Δημόσιο, μεγιστοποιούν τις ανάγκες για πρόσθετη χρηματοδότηση και ρευστότητα.

Η μέση διάρκεια παραμονής των απαιτήσεων προς τις επιχειρήσεις του κλάδου εκτιμάται στις 240 ημέρες (περίπου 8 μήνες) για το 2023. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα το ποσοστό των έγκαιρων πληρωμών στον ελληνικό κατασκευαστικό κλάδο να είναι ένα από τα χαμηλότερα στην Ευρώπη, με μόνο μία στις τρεις πληρωμές να πραγματοποιείται εμπρόθεσμα.

Θετικές οι προοπτικές

Σύμφωνα με την έκθεση του Ιδρύματος και Βιομηχανικών Ερευνών, οι προοπτικές για τον κατασκευαστικό κλάδο στην Ελλάδα είναι θετικές για την περίοδο 2025-2026. Το Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας (ΤΑΑ), μαζί με άλλα ευρωπαϊκά και εθνικά ταμεία, αναμένεται να συνεχίσει να χρηματοδοτεί έργα υποδομής, τροφοδοτώντας την ανάπτυξη του κλάδου.

Εκτιμάται ότι κατά την περίοδο 2025-2026, επιχορηγήσεις και δάνεια ύψους 6,3 δισεκατομμυρίων ευρώ από το ΤΑΑ θα διοχετευθούν σε έργα άμεσα συνδεδεμένα με τις Κατασκευές, κινητοποιώντας συνολικούς πόρους ύψους 8,7 δισεκατομμυρίων ευρώ.

Σύμφωνα με το αισιόδοξο σενάριο της μελέτης, οι επενδύσεις στις Κατασκευές, κυρίως σε υποδομές, αναμένεται να αυξήσουν σημαντικά το μερίδιό τους στο ΑΕΠ, φθάνοντας το 7,5% του ΑΕΠ το 2026 από 6,0% το 2024. Η αξία παραγωγής των κατασκευαστικών έργων υποδομών και κατοικιών προβλέπεται να ξεπεράσει τα 18 δισεκατομμύρια ευρώ την περίοδο 2025-2026, από 15,8 δισεκατομμύρια ευρώ το 2024.