Ανάκτηση της Εμπιστοσύνης: Η αναγκαία παρέμβαση για τις παράνομες επιδοτήσεις

Η πρόσφατη αποκάλυψη περιπτώσεων καταχρηστικών επιδοτήσεων στον αγροτικό τομέα ανέδειξε με σαφήνεια ένα διαχρονικό πρόβλημα: την ανάγκη ισχυρών μηχανισμών ελέγχου, διαφάνειας και λογοδοσίας, όταν πρόκειται για τη διαχείριση δημόσιου και ευρωπαϊκού χρήματος. Δεν είναι η πρώτη φορά που προκύπτει τέτοιο θέμα – όμως η θεσμική απάντηση αυτή τη φορά δείχνει να κινείται σε μια σοβαρότερη και πιο αποφασιστική κατεύθυνση.

Γράφει ο *Λάμπρος Μπέλεσης

Η κυβέρνηση ανακοίνωσε τη δημιουργία ειδικής υπηρεσίας που θα αναλάβει να εντοπίσει και να ανακτήσει χρήματα που καταβλήθηκαν αδικαιολόγητα, με στόχο όχι μόνο την αποκατάσταση του δημοσίου συμφέροντος, αλλά και την αποτροπή ανάλογων φαινομένων στο μέλλον. Η νέα δομή θα συνεργάζεται με την Οικονομική Αστυνομία και την ΑΑΔΕ, προκειμένου να διασφαλιστεί η ταχύτητα και η αποτελεσματικότητα στη διερεύνηση των υποθέσεων.

Ο Πρωθυπουργός, με δηλώσεις του, ανέλαβε την πολιτική ευθύνη που αναλογεί στην εκτελεστική εξουσία, ενώ έστειλε και ένα καθαρό μήνυμα προς όλες τις κατευθύνσεις: ότι η ευθύνη θα αναζητηθεί, τα χρήματα θα διεκδικηθούν, και ότι «ό,τι δεν διορθώνεται, κόβεται». Η παραδοχή ότι η παρέμβαση άργησε, συνοδεύτηκε από ένα σχέδιο που δείχνει πρόθεση για άμεση και μετρήσιμη δράση.

Πρόκειται για ένα θέμα με ευρύτερες διαστάσεις. Δεν αφορά μόνο τον αγροτικό τομέα. Αγγίζει την ίδια την αξιοπιστία του κράτους και τη σχέση εμπιστοσύνης που οφείλει να καλλιεργεί με τους πολίτες του – και ιδίως με όσους συμμορφώνονται και λειτουργούν με διαφάνεια και υπευθυνότητα. Διότι για κάθε ευρώ που κατέληξε σε λάθος τσέπες, υπήρξε και ένας πραγματικός παραγωγός που το στερήθηκε άδικα.

Το νέο πλαίσιο ελέγχου που τίθεται σε εφαρμογή δεν μπορεί να είναι μια τυπική διαδικασία. Οφείλει να λειτουργήσει ως εργαλείο αποκατάστασης και προληπτικής προστασίας. Η αξιολόγηση των αιτήσεων, η διασταύρωση στοιχείων και η επιβολή κυρώσεων δεν είναι εκδικητικές πράξεις – είναι θεσμικές υποχρεώσεις ενός κράτους δικαίου. Όσο πιο γρήγορα κινηθούν οι μηχανισμοί, τόσο μεγαλύτερη θα είναι η θετική επίδραση, τόσο στο δημόσιο ταμείο όσο και στο κοινό αίσθημα δικαιοσύνης.

Σημαντικό στοιχείο επίσης αποτελεί η σχέση με τους ευρωπαϊκούς θεσμούς. Πολλά από τα ποσά των ενισχύσεων προέρχονται από κοινοτικά ταμεία και υπόκεινται σε αυστηρό κανονιστικό έλεγχο. Η σωστή διαχείρισή τους είναι όχι μόνο υποχρέωση, αλλά και προϋπόθεση για τη μελλοντική ροή πόρων. Η αξιοπιστία της χώρας ως δικαιούχου είναι καθοριστική για την ευρωπαϊκή της προοπτική.

Φυσικά, κανένα διοικητικό ή νομικό εργαλείο δεν μπορεί να υποκαταστήσει τον ανθρώπινο παράγοντα. Η εντιμότητα όσων υπηρετούν στη δημόσια διοίκηση, η επαγγελματική επάρκεια των ελεγκτικών μηχανισμών και η θεσμική μνήμη είναι καθοριστικά για την επιτυχία οποιασδήποτε πρωτοβουλίας. Όπως και η διαρκής πολιτική βούληση για βελτίωση, όχι μόνο όταν προκύπτει πίεση, αλλά και ως προληπτική σταθερή πολιτική.

Η κοινωνία δεν περιμένει εξιλαστήρια θύματα ούτε επικοινωνιακούς αποδιοπομπαίους τράγους. Περιμένει ουσιαστική παρέμβαση. Περιμένει ότι όποιος έχει καταχραστεί δημόσιο χρήμα θα ελεγχθεί, όποιος έχει δικαίωμα ενίσχυσης θα προστατευθεί, και ότι η πολιτεία θα δράσει με συνέπεια και χωρίς διακρίσεις.

Σε αυτό το πλαίσιο, η παρέμβαση του Πρωθυπουργού έχει διπλή σημασία: αφενός ως άμεση αντίδραση σε μια κρίση, αφετέρου ως έμμεση αναγνώριση ότι η προηγούμενη επιτήρηση ήταν ανεπαρκής. Το να μετατραπεί αυτή η αδυναμία σε ευκαιρία ενίσχυσης του ελεγκτικού μηχανισμού, είναι στοίχημα που πρέπει να κερδηθεί όχι μόνο από την κυβέρνηση αλλά και από τον κρατικό μηχανισμό στο σύνολό του.

Η τελική κρίση δεν θα προκύψει από τις δηλώσεις, αλλά από τα αποτελέσματα. Από το αν θα φτάσουν οι υποθέσεις στη δικαιοσύνη, αν θα ανακτηθούν τα κονδύλια, και – κυρίως – αν θα εμπεδωθεί ένα νέο αίσθημα εμπιστοσύνης. Διότι η εμπιστοσύνη, όταν πληγεί, δύσκολα αποκαθίσταται. Αλλά μπορεί – με συνέπεια, δράση και θεσμική σοβαρότητα.

*Πρόεδρος ΠΑΕΛΟ, Μέλος Διοικητικού Συμβουλίου ΕΒΕΑ, Διευθύνων Σύμβουλος Achieve Performance SA