Φ. Κούβελα: Η ουσιαστική ισότητα, σημείο κλειδί για την υπέρβαση των δυσκολιών από το δημογραφικό ζήτημα

Είναι γεγονός ότι το δημογραφικό ζήτημα αποτελεί μια θεματική με έντονη φόρτιση για τη διαμόρφωση της κοινωνικής μας ευημερίας. Την ίδια στιγμή, συνιστά ένα ζήτημα ιδιαίτερα σύνθετο, γεγονός που κάνει τη σημερινή εκδήλωση ακόμη πιο σημαντική. 

Αν λάβουμε υπόψη μας ότι τα ισοζύγια από τα οποία εξαρτάται ο πληθυσμός είναι το φυσικό (γεννήσεις/θάνατοι) και το μεταναστευτικό (είσοδοι – έξοδοι), ευθύς αμέσως προκύπτει ότι οι γυναίκες, οι οποίες αποτελούν το 52% του συνολικού ευρωπαϊκού πληθυσμού, διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στην όλη προσέγγιση του δημογραφικού ζητήματος.

Στην Γενική Γραμματεία Ισότητας των Φύλων, το δημογραφικό ζήτημα το προσεγγίζουμε και το αντιμετωπίζουμε από την οπτική των φεμινιστικών προταγμάτων και της αέναης πάλης μας για την κατάκτηση της έμφυλης ισότητας και την εξισορρόπηση των σχέσεων φύλου με βάση τις αρχές και της αξίες της ισότητας.

Για το λόγο αυτό, εργαζόμαστε καθημερινά, διεκδικώντας την ενσωμάτωση της έμφυλης διάστασης σε όλες τις πολιτικές, ώστε η ισότητα των φύλων να βρίσκει αντίκρισμα παντού, τόσο στο δημόσιο, όσο και τον ιδιωτικό μας βίο, κόντρα σε νεοφιλελεύθερες αντιλήψεις κι πολιτικές που τα προηγούμενα χρόνια τη θεώρησαν «πολυτέλεια» και γι αυτό την εμπόδισαν και την καθυστέρησαν.

Με δεδομένο ότι οι γεννήσεις συνιστούν πεδίο που σχετίζεται άμεσα με το δημογραφικό ζήτημα, θα ήθελα να τονίσω την πάγια θέση της ΓΓΙΦ ότι το δικαίωμα στη μητρότητα συνοδοιπορεί με το δικαίωμα των γυναικών στη διακοπή μιας κύησης, προάγοντας -και στις δύο περιπτώσεις- το δικαίωμα για αυτονομία και αυτοδιάθεση του γυναικείου σώματος.

Διότι, οι γυναίκες έχουν την απόλυτη ελευθερία να αποφασίζουν οι ίδιες  για το αν και πόσα παιδιά θα κάνουν και όχι να της επιβάλλονται κοινωνικές νόρμες, αναχρονιστικά στερεότυπα ή/και στεγανά για μια τέτοιου είδους απόφαση. Χωρίς επιπλέον να ενοχοποιούνται  και οι   γυναίκες που θέλουν αλλά δε μπορούν να τεκνοποιήσουν.

Από πλευράς μας, στηρίζουμε κάθε επιλογή των γυναικών, μεριμνώντας για την αποκατάσταση των αδικιών, όταν αυτές μας απευθύνονται για παραβίαση των εργασιακών τους δικαιωμάτων.( π. χ πετύχαμε επαναπρόσληψη εργαζομένης εγκύου). Καταβάλλουμε διαρκείς και επισταμένες προσπάθειες για τη μεταρρύθμιση του νομοθετικού πλαισίου που διέπει τις γονικές άδειες, στοχεύοντας στην πιο δίκαιη μεταχείριση των γυναικών, που η εργασία τους εμπίπτει σε νομοθετικά ή και εφαρμοστικά κενά.

Ειδικότερα, σύμφωνα με τον τρίτο άξονα του Εθνικού Σχεδίου Δράσης για την Ισότητα των Φύλων, που έχει εκπονηθεί στη Γενική Γραμματεία Ισότητας των Φύλων και αφορά την αγορά εργασίας και την εναρμόνιση της προσωπικής και της εργασιακής ζωής των γυναικών, έχουμε προκρίνει συγκεκριμένες αναφορές για την κάλυψη σχετικών νομοθετικών κενών. Άλλωστε και στο υπο ψήφιση νομοσχέδιο για «την Ουσιαστική Ισότητα των Φύλων και την καταπολέμηση της έμφυλης βίας» που έχουμε ετοιμάσει στη ΓΓΙΦ εδώ και τρία χρόνια, εμπεριέχονται μεταξύ άλλων και προτάσεις για τις επιχειρήσεις προκειμένου να εφαρμόζουν πολιτικές ισότητας, όπως  την κατάρτιση ενδοεπιχειρησιακού σχεδίου  ισότητας, δράσεις κοινωνικής ευθύνης με σκοπό την προώθηση της ισότητα των φύλων, κατάρτιση και ενημέρωση των εργαζομένων σε θέματα έμφυλης ισότητας, σεξουαλικής παρενόχλησης και πρόληψη φαινομένων έμφυλων διακρίσεων, καθιέρωση του Σήματος Ισότητας ως επιβράβευση επιχειρήσεων που εφαρμόζουν πολιτικές ίσης μεταχείρισης και ίσων ευκαιριών.

Από την άλλη, δε μπορούμε να αγνοήσουμε ότι η οικονομική κρίση, τα υψηλά ποσοστά ανεργίας που έπληξαν δυσανάλογα τις γυναίκες στα χρόνια των μνημονίων και της λιτότητας, το μισθολογικό χάσμα μεταξύ των δύο φύλων για εργασία ίσης αξίας, η πρόκληση της εναρμόνισης της επαγγελματικής με την προσωπική ζωή, τα σοβαρότατα κρούσματα έμφυλης βίας, αποτελούν ορισμένους μόνο από τους ανασταλτικούς παράγοντες στην απόφαση μιας γυναίκας να τεκνοποιήσει. Εδώ πρέπει να πάρουμε υπόψη μας και τις προτεραιότητες που βάζουν σήμερα οι νέες γυναίκες στη ζωή τους, δηλαδή τις σπουδές, την εργασία και την τεκνοποίηση.

Υπερβαίνοντας όμως το εθνικό επίπεδο, η ανάγκη για την ένταξη της διάστασης του φύλου στο δημογραφικό πρόβλημα και στις πολιτικές για την οικογένεια στην Ευρωπαϊκή Ένωση, αποτυπώθηκε και στη σχετική μελέτη που εκπονήθηκε και δημοσιοποιήθηκε τον Δεκέμβριο 2016 το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο με θέμα: «Δημογραφία και Πολιτικές για την Οικογένεια: η διάσταση του φύλου».

Με αφορμή την οικονομική, δημογραφική και προσφυγική κρίση που βιώνει η Ευρωπαϊκή Ένωση, η μελέτη αξιολογεί πολιτικές για την αύξηση των γεννήσεων, μέσω της εναρμόνισης εργασίας και ιδιωτικού βίου, αποκαλύπτει την αμοιβαία σχέση τους με τις πολιτικές για την οικογένεια και τις οικονομικές προτεραιότητες, ενώ παράλληλα προτείνει τρόπους για την αντιμετώπιση των προκλήσεων και στα τρία μέτωπα από τη διάσταση του φύλου.

Ειδικά για τη χώρα μας, από τη μελέτη προκύπτει ότι, ανάμεσα στην Ισπανία, την Πορτογαλία και τη Βουλγαρία, η Ελλάδα κατατάσσεται στις τελευταίες θέσεις σχετικά με το ζήτημα εναρμόνισης οικογενειακής και επαγγελματικής ζωής.

Παρ’ όλα αυτά, υπάρχουν και θετικά σημάδια για την εναρμόνιση οικογένειας και εργασίας,  με χαρακτηριστικά  παραδείγματα το Συμβούλιο Εταιρικής Διακυβέρνησης για την προώθηση των γυναικών σε θέσεις ευθύνης και το Ελληνικό Δίκτυο Εταιρικής Κοινωνικής Ευθύνης (ΕΔΕΚΕ), όπου οι εταιρείες-μέλη εφαρμόζουν πρακτικές υπέρ της συμφιλίωσης οικογενειακών και επαγγελματικών υποχρεώσεων των εργαζομένων, όπως μερική απασχόληση (39%), ευέλικτο ωράριο (59%), τηλεργασία (33%), συμπιεσμένη εβδομάδα (10%), διακοπή της σταδιοδρομίας (26%), ιδιόκτητες δομές φροντίδας παιδιών ή χορήγηση επιδόματος φροντίδας παιδιών (21%).

Χρέος μας είναι να σταθούμε σε αυτά τα παραδείγματα και, υιοθετώντας τα, να επεκτείνουμε και να εμπλουτίσουμε  αντίστοιχες καλές πρακτικές.

Περαιτέρω, εκτός από την άδεια μητρότητας και τη γονική άδεια και για τους άνδρες, η Ευρωπαϊκή Ένωση οφείλει να εισαγάγει σε όλα τα Κράτη-Μέλη και την άδεια φροντίδας, διότι ο κάθε άνθρωπος πρέπει να έχει το δικαίωμα φροντίδας των οικείων του και των αγαπημένων του προσώπων και όχι μόνο των παιδιών.

Τα τελευταία χρόνια στην πατρίδα μας,  παρά τη  δημοσιονομική ασφυξία, έχουν γίνει αρκετά σημαντικά βήματα,  όπως το άνοιγμα περισσότερων  παιδικών σταθμών στους οποίους  μπορεί σήμερα και μια άνεργη μητέρα να στείλει το παιδί της, τα δωρεάν σχολικά γεύματα, τα ολοήμερα σχολεία, η αύξηση των επιδομάτων  τέκνων, η αύξηση των προσλήψεων νέων και ιδιαίτερα γυναικών  σε μόνιμες θέσεις εργασίας, η αύξηση του κατώτατου μισθού χωρίς ηλικιακό διαχωρισμό, η επιδότηση  ενοικίου για τα νέα ζευγάρια, η επιπλέον άδεια στις αναπληρώτριες. Όλα αυτά είναι μέτρα που βοηθούν στην κατεύθυνση της εναρμόνισης της οικογενειακής, επαγγελματικής και προσωπικής ζωής  των γυναικών και χαιρόμαστε που συμβάλλαμε και εμείς ως Γραμματεία στην επίτευξη ορισμένων από αυτά.

Συνοψίζοντας θεωρούμε ότι η ισότητα μεταξύ ανδρών και γυναικών αποτελεί πλέον αναπτυξιακό παράγοντα, που συνδέεται άμεσα με το δημογραφικό ζήτημα, την αγορά εργασίας, τον κόσμο των επιχειρήσεων, την κοινωνική και οικονομική συνοχή.

Σε αυτό το πλαίσιο, θα ήθελα να τονίσω ότι: Πλάι στην υπευθυνότητα, την αποτελεσματικότητα, την κριτική σκέψη και την εξωστρέφεια, που χρειάζονται για την αντιμετώπιση προβλημάτων, όπως το δημογραφικό, η εφαρμογή της ουσιαστικής ισότητας των φύλων στην πράξη συνιστά επίσης σημείο κλειδί για την υπέρβαση των δυσκολιών, που περιβάλλουν το δημογραφικό ζήτημα. Είμαι βέβαιη ότι η επιτυχία αυτής της εφαρμογής θα μπορούσε να λειτουργήσει ως αντίβαρο, αντισταθμίζοντας τα όποια ελλείμματα του δημογραφικού ζητήματος.