Πέθανε ο Μάνος Ελευθερίου

Πέθανε σήμερα το πρωί σε ηλικία 80 ετών ο σπουδαίος Έλληνας ποιητής, στιχουργός και πεζογράφος, Μάνος Ελευθερίου. Είχε πρόσφατα αντιμετωπίσει ένα πρόβλημα υγείας, το ξεπέρασε αλλά τα ξημερώματα απεβίωσε από ανακοπή καρδιάς.

Ν. Βούτσης: Σήμερα η χώρα θρηνεί μια σπουδαία προσωπικότητα

Ο Πρόεδρος της Βουλής των Ελλήνων κ. Νίκος Βούτσης εξέφρασε τη βαθιά του θλίψη για την απώλεια του Μάνου Ελευθερίου.

Συγκεκριμένα, ο κ. Βούτσης δήλωσε:

«Σήμερα η χώρα θρηνεί μια σπουδαία προσωπικότητα, τον Μάνο Ελευθερίου.

Ένας σπουδαίος ποιητής, πεζογράφος και στιχουργός, ένα πνεύμα ανήσυχο και οξυδερκές μέχρι το τέλος, έφυγε αφήνοντας  το αποτύπωμα του στις καρδιές όλων μας και μια τεράστια παρακαταθήκη μέσα από τις ποιητικές του συλλογές, τα πεζογραφήματά αλλά και τους στίχους του.

Στους οικείους του εκφράζω τα ειλικρινή μου συλλυπητήρια.»

Πρ. Παυλόπουλος: Ο Μάνος Ελευθερίου ανήκει, εδώ και πολλά χρόνια, στην χορεία των μεγάλων Πνευματικών μας Ανθρώπων

«Ο Μάνος Ελευθερίου ανήκει, εδώ και πολλά χρόνια, στην χορεία των μεγάλων Πνευματικών μας Ανθρώπων, για τους οποίους ο θάνατος είναι το πέρασμα στην αιωνιότητα που δικαιωματικώς τους αναλογεί. Αιωνία η Μνήμη του» τονίζει ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας Προκόπης Παυλόπουλος σε ανακοίνωση για τον θάνατο του Μάνου Ελευθερίου.

Η τομεάρχης Πολιτισμού και Αθλητισμού της Νέας Δημοκρατίας, βουλευτής Α’ Αθηνών, κυρία Όλγα Κεφαλογιάννη, έκανε την ακόλουθη δήλωση:

«Ο Μάνος Ελευθερίου υπήρξε σπουδαίος ποιητής, λογοτέχνης, στιχουργός και συγγραφέας, όπως και ενεργός πολίτης με ευαισθησίες και σημαντική κοινωνική δράση. Η απώλεια για τον ελληνικό πολιτισμό είναι μεγάλη αλλά το έργο που αφήνει πίσω του θα τον θυμίζει για πάντα. Στην οικογένεια και τους οικείους του εκφράζουμε τα θερμά μας συλλυπητήρια».

Δήλωση Φώφης Γεννηματά, Προέδρου του Κινήματος Αλλαγής:

“Το τρένο φεύγει στις οχτώ….”

Το Κίνημα Αλλαγής αποχαιρετά τον Μάνο Ελευθερίου.

Το μεγάλο λογοτέχνη, τον ποιητή, τον δημοκράτη.

Άνθρωπος του πνεύματος είδε τους στίχους του να γίνονται τραγούδια από όλους τους κορυφαίους συνθέτες και να φτάνουν στα χείλη όλων των Ελλήνων. Τραγουδήθηκαν και θα τραγουδιούνται.

Το έργο του είναι μεγάλο, τίμησε τον πολιτισμό και την Ελλάδα.

Το Ποτάμι αποχαιρετά τον Μάνο Ελευθερίου

O Μάνος Ελευθερίου για όσους δεν τον ήξεραν από κοντά ήταν πολλά, πάρα πολλά: στίχοι- χιλιάδες- ποιήματα, διηγήματα, μυθιστορήματα, ραδιόφωνο, μια γλυκιά και σεμνή παρουσία. Όσοι είχαν την τύχη να τον έχουν γνωρίσει από κοντά το επιβεβαιώνουν.

Οι υπόλοιποι, όσοι τον γνωρίζαμε από τα τραγούδια που έγραψε, από τα βιβλία του, από το ραδιόφωνο, γίναμε δέκτες και της σοφίας του. Ξεκινώντας από τα τέλη της δεκαετίας του 60, ο Μάνος Ελευθερίου δεν σταμάτησε ποτέ να διαμορφώνει το ηχόχρωμα και την ποιητική της σύγχρονης Ελλάδας. Με τον δικό του σεμνό αλλά επιδραστικό τρόπο, χωρίς εκζήτηση, πάντα δεμένος στην παράδοση από την οποία δεν έπαψε ποτέ να αντλεί. Μια παράδοση που την κουβαλούσε από τα νεανικά του χρόνια στη Σύρο και που δεν έπαψε ποτέ να ανανεώνει. Δεν είναι εύκολο να χωρέσει η προσφορά του σε λέξεις, ίσως γιατί είναι αδιόρατη: δεν θα μπορούσε να είναι αλλιώς για έναν άνθρωπο που με τα γραπτά του και τους στίχους του σε έκανε να νιώθεις οικείος του. Θα μας λείψει για πολλά, ίσως περισσότερο για αυτό.

Θερμά συλλυπητήρια στην οικογένειά του.

Στιχουργός κομματιών που τραγουδήθηκαν και αγαπήθηκαν πολύ, ποιητής, μυθιστοριογράφος, ιστορικός της Σύρου και του μουσικού της θεάτρου, μανιώδης συλλέκτης, ζωγράφος, δημιουργός κολάζ, αλλά και συγγραφέας παιδικών βιβλίων, στα οποία θα πρέπει να προστεθούν και τα φωτογραφικά του άλμπουμ. Όλα αυτά ήταν ο Μάνος Ελευθερίου, που γεννήθηκε το 1938 στην Ερμούπολη της Σύρου, για την οποία έγραψε συχνά στα βιβλία του – φωτογραφικά άλμπουμ, μυθιστορήματα και χρονικά.

Το 1955 ο Ελευθερίου γνωρίζεται με τον Άγγελο Τερζάκη ο οποίος τον παροτρύνει να παρακολουθήσει μαθήματα στη Δραματική Σχολή του Εθνικού Θεάτρου. Έναν χρόνο αργότερα γράφεται στο Τμήμα Θεάτρου της Σχολής Σταυράκου. Θεατρικά έργα και ποιήματα αρχίζει να δημοσιεύει το 1960, που είναι ο καιρός της στρατιωτικής του θητείας. Η πρώτη ποιητική του συλλογή, που έχει τίτλο «Συνοικισμός», κυκλοφορεί το 1962.

Την ίδια εποχή στα Ιωάννινα γράφει τους πρώτους στίχους του για τραγούδι, ανάμεσα στους οποίους είναι και «Το τρένο φεύγει στις οκτώ», που αργότερα μελοποίησε ο Μίκης Θεοδωράκης. Τον Οκτώβριο του 1963 ξεκινάει να εργάζεται στο ‘’Reader’s Digest’’, όπου και παρέμεινε για τα επόμενα δεκαέξι χρόνια. Στο μεταξύ κυκλοφορούν τα δύο πρώτα του βιβλία με διηγήματα, «Το διευθυντήριο» (1964) και «Η σφαγή» (1965). Το 1964 παρουσιάζεται στην ελληνική δισκογραφία. Συνεργάζεται με τον Χρήστο Λεοντή, καθώς και με τον Θεοδωράκη (1967), με τον οποίο η συνεργασία διακόπηκε λόγω της δικτατορίας. Συνεργάστηκε με τον Δήμο Μούτση και με τον Γιάννη Μαρκόπουλο, στον δίσκο «Θητεία», του οποίου η ηχογράφηση άρχισε τον Νοέμβριο του 1973, διακόπηκε από τα γεγονότα του Πολυτεχνείου και τελικά κυκλοφόρησε το 1974. Κατά καιρούς συνεργάστηκε με όλους σχεδόν τους Έλληνες συνθέτες. Μεταξύ αυτών, ο Μάνος Χατζιδάκις, ο Σταύρος Κουγιουμτζής, ο Θανάσης Γκαϊφύλλιας, ο Γιάννης Σπανός, ο Γιώργος Ζαμπέτας, ο Σταμάτης Κραουνάκης, ο Γιώργος Ζαμπέτας, ο Αντώνης Βαρδής και ο Γιώργος Χατζηνάσιος.

Παράλληλα έγραψε και εικονογράφησε παραμύθια για παιδιά και επιμελήθηκε την έκδοση λευκωμάτων με θέμα τη Σύρο, όπως τα «Ενθύμιον Σύρας» και «Θέατρο στην Ερμούπολη».

Τη δεκαετία του 1990 έκανε ραδιοφωνικές εκπομπές στον «Αθήνα 9, 84» και στο «Δεύτερο Πρόγραμμα». Το 1994 εξέδωσε την πρώτη του νουβέλα με τίτλο «Το άγγιγμα του χρόνου». Το 2004 δημοσίευσε το πρώτο του μυθιστόρημα με τίτλο «Ο καιρός των χρυσανθέμων», που τιμήθηκε με το Κρατικό Βραβείο Λογοτεχνίας το 2005. Το 2013 βραβεύτηκε για τη συνολική προσφορά του στα γράμματα από την Ακαδημία Αθηνών.

Μεταξύ των δισκογραφικών επιτυχιών του Μάνου Ελευθερίου περιλαμβάνονται: «Το παλληκάρι έχει καημό» (Μ.Θεοδωράκης), «Ο Άγιος Φεβρουάριος» (Δ.Μούτσης), «Θητεία» (Γ. Μαρκόπουλος), «Κάτω απ’τη μαρκίζα» (Γ.Σπανός), «Οι ελεύθεροι κι ωραίοι» (Στ.Κουγιουμτζής), «Άμλετ της Σελήνης» (Θ.Μικρούτσικος), «Είναι αρρώστια τα τραγούδια» (Στ.Ξαρχάκος), «Έρημοι σταθμοί» (Δ.Τσακνής), «Θα σε ξανάβρω στους μπαξέδες» (Ηλ.Ανδριόπουλος), «Η διαθήκη» (Χρ.Νικολόπουλος), «Το σπίτι γέμισε με λύπη» (Χρ.Λεοντής), «Μη χτυπάς σ’ ένα σπίτι κλειστό» (Λ.Κηλαηδόνης) και «Ατέλειωτη εκδρομή» (Θ.Γκαϊφύλλιας).

Ο Ελευθερίου δημοσίευσε επίσης πολλές ποιητικές συλλογές, διηγήματα και πέντε μυθιστορήματα. Σε συνέντευξη που παραχώρησε το 2014 στο ΑΠΕ-ΜΠΕ, έλεγε μεταξύ άλλων για τη δουλειά του: «Ποιο είναι, όμως, αυτό που έχει τη μεγαλύτερη σημασία; Όσα μας συμβαίνουν είναι απείρως πιο σημαντικά από όσα γράφουμε – αλλά δεν τα υπολογίζουμε. Όταν γράφω για ένα ζήτημα που με καίει, νομίζω πως θα βγει κάτι καλό –μια μπαλάντα, ας πούμε-αλλά σιγά-σιγά αρχίζω να αρρωσταίνω. Έχω εδώ και πολλά χρόνια την εντύπωση πως γράφω μέσα σε μιαν ομίχλη. Χωρίς να με κυνηγάει κανενός το αίμα, όποτε γράφω, ζω τις νύχτες του Μακμπέθ. Κακά, όμως, τα ψέματα: γράφω γιατί έτσι δίνω παράταση στη ζωή μου».

Δισκογραφικές επιτυχίες

·         Το παλληκάρι έχει καημό (Μ.Θεοδωράκης)

·         Σ’ αυτή τη γειτονιά (Μ.Θεοδωράκης)

·         Ο Άγιος Φεβρουάριος (Δ.Μούτσης)

·         Η σούστα πήγαινε μπροστά (Δ.Μούτσης)

·         Άλλος για Χίο τράβηξε (Δ.Μούτσης)

·         Ο χάρος βγήκε παγανιά (Δ.Μούτσης)

·         Θητεία (Γ.Μαρκόπουλος)

·         Μαλαματένια λόγια (Γ.Μαρκόπουλος)

·         Τα λόγια και τα χρόνια (Γ.Μαρκόπουλος)

·         Παραπονεμένα λόγια ( Γ.Μαρκόπουλος)

·         Κάτω απ’τη μαρκίζα (Γ.Σπανός)

·         Οι ελεύθεροι κι ωραίοι (Στ.Κουγιουμτζής)

·         Στα χρόνια της υπομονής (Στ.Κουγιουμτζής)

·         Άμλετ της Σελήνης (Θ.Μικρούτσικος)

·         Δεν είμαι άλλος (Θ.Μικρούτσικος)

·         Είναι αρρώστια τα τραγούδια (Στ.Ξαρχάκος)

·         Έρημοι σταθμοί (Δ.Τσακνής)

·         Θα σε ξανάβρω στους μπαξέδες (Ηλ.Ανδριόπουλος)

·         Η Διαθήκη (Χρ.Νικολόπουλος)

·         Ποιος τη ζωή μου, ποιος την κυνηγά (Μ.Θεοδωράκης)

·         Το σπίτι γέμισε με λύπη (Χρ.Λεοντής)

·         Στων αγγέλων τα μπουζούκια (Χρ.Νικολόπουλος)

·         Μη χτυπάς σ’ ένα σπίτι κλειστό (Λ.Κηλαηδόνης)

·         Ατέλειωτη εκδρομή (Θ.Γκαϊφύλλιας)

·         Γνωριμία (Θ.Γκαϊφύλλιας)

Ποίηση

·         (2013) Μαύρα μάτια, Μεταίχμιο

·         (2013) Τα λόγια και τα χρόνια, Μεταίχμιο

·         (2010) Ο νοητός λύκος, Μεταίχμιο

·         (2009) Αγρυπνία για το σκοτεινό τρυγόνι στην εκκλησία του προφήτη Ελισσαίου, Εκδόσεις Καστανιώτη

·         (2008) Βλέμματα από την Ελλάδα, Μεταίχμιο

·         (2008) Παραμονή Πρωτοχρονιάς, Άμμος

·         (2006) Το άγγιγμα του χρόνου, Εκδόσεις Καστανιώτη

·         (2006) Το νεκρό καφενείο, Εκδόσεις Καστανιώτη

·         (2005) Ένα καράβι, καραβάκι…, Σχολή Ι. Μ. Παναγιωτόπουλου

·         (2005) Ο καιρός των χρυσανθέμων, Μεταίχμιο

·         (2004) Ο καιρός των χρυσανθέμων, Μεταίχμιο

·         (2003) Η πόρτα της Πηνελόπης, Γαβριηλίδης

·         (2002) Είναι αρρώστια τα τραγούδια, Εκδόσεις Καστανιώτη

·         (2002) Ο ίσκιος της Αθήνας, Ποταμός

·         (2000) Η γάτα που ήθελε να γίνει πουλί, Ελληνικά Γράμματα

·         (1998) Του Γενάρη το φεγγάρι, Κέδρος [κείμενα, εικονογράφηση]

·         (1997) Ένα καράβι μια φορά, Ωκεανίδα

·         (1997) Το νεκρό καφενείο, Εκδόσεις Καστανιώτη

·         (1994) Το άγγιγμα του χρόνου, Εκδόσεις Καστανιώτη

·         (1987) Αναμνήσεις από την Όπερα, εκδόσεις Γνώση

·         (1983) Το μυστικό πηγάδι, εκδόσεις Γνώση

·         (1980) Μαθήματα μουσικής/Τα ξόρκια,1972 Επανέκδοση από τις εκδόσεις Ύψιλον

·         (1978) Τα όρια του μύθου, εκδόσεις Γνώση

·         (1975) Αγρυπνία για το σκοτεινό τρυγόνι στην εκκλησία του προφήτη Ελισσαίου, Αμοργός

·         (1973) Τα ξόρκια, Ύψιλον

·         (1972) Μαθήματα μουσικής

·         (1962) Συνοικισμός

Πεζογραφία

Μυθιστορήματα

·         (2004) Ο καιρός των χρυσανθέμων, Μεταίχμιο

·         (2006) Η γυναίκα που πέθανε δύο φορές, Μεταίχμιο

·         (2008) Άνθρωπος στο πηγάδι, Μεταίχμιο

·         (2011) Πριν απ’ το ηλιοβασίλεμα, Μεταίχμιο

·         (2016) Φαρμακείον εκστρατείας, Μεταίχμιο

Διηγήματα

·         (1964) Το διευθυντήριο, Φέξης

·         (1965) Η σφαγή

·         (2007) Η μελαγχολία της πατρίδας μετά τις ειδήσεις των οκτώ, Μεταίχμιο

Νουβέλα

·         (1994) Το άγγιγμα του χρόνου, Καστανιώτης

Μαρτυρίες-Ιστορικά

·         (2002) Είναι αρρώστια τα τραγούδια (Ανθολόγηση κειμένων του συγγραφέα. Επιμέλεια σειράς Θανάσης Θ. Νιάρχος), Καστανιώτης

·         (2005) Η δεκαετία του ’60 (μαζί με τον Θανάση Θ. Νιάρχο, Καστανιώτης

·         (2013) Μαύρα Μάτια – Ο Μάρκος Βαμβακάρης και η συριανή κοινωνία στα χρόνια 1905-1920, Μεταίχμιο

Μελέτες-Λευκώματα

·         Το θέατρο στην Ερμούπολη τον εικοστό αιώνα (τέσσερις τόμοι), Δήμος Ερμούπολης.

·         (2002) Ο ίσκιος της Αθήνας: Shadows of Athens (φωτογράφιση Εβίτα Μαχαίρα, μετάφραση Mary Kitroeff, κείμενα Μάνος Ελευθερίου), Ποταμός

Παιδικά

·         Παραμύθια για τον Αυτοκράτορα, Γνώση

·         (1997) Ένα καράβι μια φορά (εικονογράφηση Σοφία Φόρτωμα), Ωκεανίδα

·         (1998) Του Γενάρη το φεγγάρι: Παραμύθια για τους δώδεκα (εικονογράφηση Μάνος Ελευθερίου), Κέδρος

·         (2000) Η γάτα που ήθελε να γίνει πουλί (εικονογράφηση Σοφία Φόρτωμα), Ελληνικά Γράμματα

·         (2005) Ένα καράβι, καραβάκι… (εικονογράφηση Μαθητές Α΄ δημοτικού 2004-2005 σχολής Ι.Μ.Παναγιωτόπουλου), Εκδόσεις της Σχολής Ι. Μ. Παναγιωτόπουλου

Θέατρο

·         (2007) Μπλε μελαγχολία. Σας αρέσει ο Μπραμς; Άλτιν (Μάνος Ελευθερίου, Μάρω Δούκα, Μένης Κουμανταρέας), Κέδρος

·         (2010) Ο Γέρος Χορευτής, Μεταίχμιο

Συμμετοχή σε συλλογικά έργα

·         (2013) Ημερολόγιο: Παιδιά του κόσμου, Εκδόσεις Γκοβόστη

·         (2013) Μακρουλάκης, Ίδρυμα Εικαστικών Τεχνών και Μουσικής Β. & Μ. Θεοχαράκη

·         (2012) Φύγε για να μείνεις, Οδοιπόρος

·         (2011) Στίχοι στο καβαλέτο, Εκδόσεις Τέχνης «Οίστρος»

·         (2011) Τα ποιήματα του 2010, Κοινωνία των (δε)κάτων

·         (2008) 3.000 χρόνια ελληνική ερωτική ποίηση, Εκδοτική Θεσσαλονίκης

·         (2008) Μαρία Μοντέζ, Αιγόκερως

·         (2007) Μπλε μελαγχολία. Σας αρέσει ο Μπραμς; Άλτιν, Κέδρος

·         (2005) Η δεκαετία του ’60, Εκδόσεις Καστανιώτη

·         (2005) Το Χαλάνδρι που γνώρισα (19 Έλληνες συγγραφείς γράφουν για το Χαλάνδρι), Ευριπίδης

·         (2001) Μια πόλη, ένας συγγραφέας, Μίνωας

·         (1997) Έρωτας σε πρώτο πρόσωπο (29 ιστορίες που δημοσιεύτηκαν στην εφημερίδα «Τα Νέα»), Αθήνα – Κέδρος

Επιμέλειες του συγγραφέα

·         (1981) Φωτογραφίες και σήματα Ελλήνων και ξένων φωτογράφων της περιόδου 1859-1910, εκδόσεις Γνώση

·         (1993) Ενθύμιο Σύρας φωτογραφίες και καρτ ποστάλ από το 1860-1950, εκδόσεις Γνώση

·         (2000) Νεοκλασική Ερμούπολη, (Επιμέλεια. Φωτογράφιση Παναγιώτης Δενδρινός, Νίκος Δεσύπρης, Ιάκωβος Καρβώνης κ.ά.) Ελληνικά Γράμματα

·         (2001) Ενθύμιον Σύρου: Σύρος ένα νησί – Μια ιστορία (Επιμέλεια. Καρτ ποστάλ και φωτογραφίες του 19ου και του 20ού αιώνα, μετάφραση Sophia Phocas), Ελληνικά Γράμματα

·         (2003) Κοκορέλη, Αργυρώ, Ο Μπαλού στο πάρκο, (εικονογράφηση), Μίλητος

·         (2004/2011) Ερμούπολη, Μια πόλη στη λογοτεχνία (Επιμέλεια Μάνος Ελευθερίου, επιμέλεια σειράς Κώστας Ακρίβος, φωτογράφιση Καμίλο Νόλλας) Μεταίχμιο