Ν. Παρασκευόπουλος: Για τη δημοκρατία η ποινή είναι έσχατο μέσο παρέμβασης

Τον κίνδυνο επιπτώσεων για «τη διεθνή θέση της χώρας, τον πολιτισμό και τις κοινωνικές σχέσεις» αν συνεχιστεί ο κατήφορος της Ν.Δ. προς την ακροδεξιά επισημαίνει ο Νίκος Παρασκευόπουλος. Μιλώντας στην «Αυγή» ο βουλευτής του ΣΥΡΙΖΑ και πρώην υπουργός Δικαιοσύνης ασκεί κριτική στην πρόσφατη απόφαση του ΣτΕ για την ηλεκτρονική υποβολή δηλώσεων πόθεν έσχες σημειώνοντας ότι η απόφαση οι επιτροπές ελέγχου των πόθεν έσχες των δικαστών να αποτελούνται κατά πλειοψηφία από ανώτατους δικαστές αντίκειται στην αρχή του Δικαίου για την αντικειμενικότητα του δικαστή έναντι στον κρινόμενο.

Από την κριτική του Ν. Παρασκευόπουλου δεν ξεφεύγουν κι οι πρώην βουλευτές που διεκδικούν αναδρομικά, ενώ σχολιάζει τις επικείμενες αλλαγές στον Σωφρονιστικό Κώδικα και τον Ποινικό Κώδικα. Ο Ν. Παρασκευόπουλος αξιολογεί θετικά τις καινοτομίες του Σωφρονιστικού Κώδικα που κινούνται στην κατεύθυνση της επανενταξιακής προοπτικής, ενώ για τον Ποινικό Κώδικα τονίζει την ανάγκη μεταρρύθμισης των διατάξεων που προβλέπουν πολύ βαριές ποινές.

* Η πρόσφατη απόφαση του ΣτΕ για την ηλεκτρονική υποβολή των δηλώσεων πόθεν έσχες έγινε δεκτή με έντονες αντιδράσεις. Εσείς πώς την κρίνετε;

Πιστεύω ότι η πρόσφατη κατά πλειοψηφία απόφαση του Συμβουλίου της Επικρατείας για τις δηλώσεις πόθεν έσχες υπέπεσε σε σοβαρά λάθη.

Εδώ θα επισημάνω το κυριότερο, που αποτελεί τη βάση και για άλλα: το Συμβούλιο της Επικρατείας δέχθηκε ότι το επιφορτισμένο με τον έλεγχο της περιουσιακής κατάστασης των δικαστών όργανο θα πρέπει να συγκροτείται, τουλάχιστον κατά πλειοψηφία, από ανώτατους δικαστές. Ανήκει ωστόσο στον στοιχειώδη πυρήνα της δικαιοσύνης η αρχή, ότι ο δικαστής πρέπει να επέχει θέση τρίτου απέναντι στους κρινόμενους. Αν ένα δικαστήριο απαρτίζεται από κριτές εμπλεκόμενους (π.χ. θύματα), ή έχει οικογενειακή ή συναδελφική σύνθεση, δεν εκπληρώνει καθόλου ή δεν εκπληρώνει επαρκώς τις θεμελιακές απαιτήσεις του δικαίου.

Το επιχείρημα ότι θίγεται η ανεξαρτησία της δικαιοσύνης, όταν το ελεγκτικό όργανο απαρτίζεται κατά πλειοψηφία από μη δικαστές, δεν ευσταθεί. Κατά το σύνταγμα όλες οι εξουσίες πηγάζουν από τον λαό και ασκούνται κατά τους ορισμούς του. Η διάκρισή τους δεν μπορεί να είναι απόλυτη, πρώτο επειδή έτσι θα χανόταν η συνοχή τους, δεύτερο επειδή το ίδιο το σύνταγμα προβλέπει σημεία διασταύρωσης και αλληλοελέγχου: οι δικαστές δικάζουν πολιτικούς, η κυβέρνηση προτείνει νόμους, ο νομοθέτης ρυθμίζει θέματα των δικαστηρίων. Σωστό είναι επομένως στη σύνθεση των επιτροπών να μπορούν να μετέχουν και κατά πλειοψηφία μη δικαστές.

* Τα πολιτικά κόμματα επέκριναν έντονα τις προσφυγές πρώην βουλευτών για τη διεκδίκηση αναδρομικών. Ο ΣΥΡΙΖΑ μάλιστα έθεσε την παράμετρο του “νόμιμου” και του “ηθικού”. Εσείς πώς σχολιάζετε την κίνηση των πρώην βουλευτών;

Οι πρώην βουλευτές δεν έπρεπε να διεκδικήσουν εν μέσω κρίσης ένα οικονομικό καθεστώς που τους καθιστά προνομιούχους σε σχέση με άλλους πολίτες. Οι επιπτώσεις της κρίσης ασφαλώς έπρεπε να μοιραστούν και να οδηγήσουν και σε μείωση των δικών τους συντάξεων. Άλλωστε γενικά ο καλός βουλευτής πρέπει να έχει τα προς το ζην, αλλά όχι να πλουτίζει από την πολιτική. Κατά κανόνα μια δυσανάλογη (προς αυτή του συνηθισμένου πολίτη) οικονομική άνεση δυσκολεύει την κατανόηση των λαϊκών προβλημάτων. Ήδη η αθηναϊκή δημοκρατία είχε καταλάβει ότι όποιος ασχολείται με τα κοινά πρέπει να έχει μια δημόσια χορηγία, αλλά να μην έχει τόση (οικονομική) δύναμη, ώστε να διαπερνά τον ιστό της αράχνης.

* Δόθηκε προς διαβούλευση ο νέος Σωφρονιστικός Κώδικας. Θεωρείτε ότι οι αλλαγές κινούνται προς την σωστή κατεύθυνση; Μπορεί να αλλάξει αποτελεσματικά την κατάσταση στις φυλακές;

Η σύσταση κατά το 2015 νομοπαρασκευαστικής επιτροπής για νέο σωφρονιστικό κώδικα κινήθηκε από την προσπάθεια της κυβέρνησης να υπηρετήσει μια πολιτική ασφάλειας και ταυτόχρονα σεβασμού των ανθρώπινων δικαιωμάτων με άξονα την επανένταξη. Η νομοπαρασκευαστική επιτροπή στηρίχθηκε σε μια στέρεη βάση, σε ένα προσχέδιο επιτροπής, συγκροτημένης από τον πρώην υπουργό Α. Ρουπακιώτη. Ανέκαθεν το πρόβλημα της σωφρονιστικής νομοθεσίας ήταν η απόσταση των προβλέψεων από την πραγματική κατάσταση. Είναι ελπιδοφόρο, λοιπόν, το γεγονός ότι το σχέδιο περιλαμβάνει σαφείς διατάξεις για την επίλυση των προβλημάτων που δημιουργούνται, όταν διαπιστώνεται αυτή η απόσταση (π.χ. δυνατότητα μετακίνησης του κρατουμένου όταν κρατείται σε συνθήκες ακατάλληλες). Γενικότερα το σχέδιο προσπαθεί να περιορίσει τις διακριτικές εξουσίες της διοίκησης, αυξάνοντας τη διαφάνεια και παρέχοντας δικαιοκρατικές εξασφαλίσεις. Επειδή οι καινοτομίες είναι πολλές, αυτό που θα ήθελα εδώ να τονίσω είναι ότι οι περισσότερες από αυτές έχουν επανενταξιακή προοπτική. Η επιλογή αυτή είναι καταξιωμένη. Η επανένταξη, ως πολιτική κοινωνικής αλλαγής, είναι η μόνη που μπορεί ταυτόχρονα να υπηρετήσει την πρόληψη (ασφάλεια, αποφυγή υποτροπής) και τα ανθρώπινα δικαιώματα.

* Παράλληλα, έχει ολοκληρωθεί το πρώτο βήμα για την ανανέωση και του Ποινικού Κώδικα. Εσείς τί αλλαγές πιστεύετε ότι πρέπει να γίνουν; Πού βρίσκονται τα προβληματικά σημεία του σημερινού Κώδικα;

Ο Ποινικός Κώδικας είναι ένα οικοδόμημα που χρειάζεται σταθερά θεμέλια. Σωστό είναι λοιπόν να διατηρηθούν οι καταξιωμένες ιστορικά ρυθμίσεις που του παρέχουν μια φιλελεύθερη – δικαιοκρατική φυσιογνωμία και να γίνουν αλλαγές, στην ίδια κατεύθυνση, όπου διαπιστώνονται δυσλειτουργίες. Με τη βασική αυτή ιδέα προχώρησε από τις αρχές του 2015 το τότε υπουργείο Δικαιοσύνης στη συγκρότηση μιας νέας νομοπαρασκευαστικής επιτροπής.

Για να μην μακρηγορώ, πιστεύω ότι η ανάγκη μεταρρύθμισης εντοπίζεται ιδίως στο κεφάλαιο των ποινών. Σε γενικές γραμμές οι απειλούμενες ποινές είναι πολύ βαριές και έτσι το βάρος του μετριασμού (ως αποκατάσταση της αναλογικότητας) πέφτει στους θεσμούς της απόλυσης. Φυσικά αλλαγές εκσυγχρονισμού, πάντοτε σε δικαιοκρατικό πλαίσιο και με επίγνωση των εξελίξεων της εγκληματικής δραστηριότητας, χρειάζονται και στο ειδικό μέρος του Ποινικού Κώδικα, όπου προβλέπονται εξειδικευμένα τα εγκλήματα.

* Όσο απομακρύνεται η προοπτική των πρόωρων εκλογών, τόσο φαίνεται στη Ν.Δ. να επικρατεί μια ακροδεξιά ρητορική έναντι των φιλελεύθερων φωνών. Πώς εκτιμάτε αυτήν την κατάσταση; Τι επιπτώσεις έχει συνολικά στο πολιτικό σύστημα αυτή η εξέλιξη;

Αυτό που χαρακτηρίζει τις ακροδεξιές θέσεις και πρακτικές είναι ακριβώς η αντίληψη ότι η προσφυγή στην καταστολή αποτελεί πανάκεια. Το έγκλημα, το προσφυγικό, τα προβλήματα παιδείας ή των νοσοκομείων, όλα λύνονται δραστικά και οριστικά με την ποινή. Για τη δημοκρατία αντίθετα και φυσικά για το σύνταγμά μας (κράτος δικαίου) η ποινή είναι έσχατο μέσο παρέμβασης. Οφείλουν να προηγούνται πάντοτε οι κοινωνικές – εξισωτικές, εκπαιδευτικές και προνοιακές παρεμβάσεις.

Πραγματικά στην τελευταία διετία η Ν.Δ. δείχνει να επιλέγει όλο και περισσότερο την ακροδεξιά ρητορεία. Προτάσσει την ασφάλεια, σε βαθμό που αποπροσανατολίζει από άλλες στοχεύσεις και καλλιεργεί διαρκώς τον φόβο του εγκλήματος με δελτία Τύπου, αλλά και με επικοινωνιακής στόχευσης αιτήματα συζητήσεων στη Βουλή.

Φυσικά, δεν λείπουν από τη δεξιά παράταξη και οι φιλελεύθερες φωνές. Αν οι τελευταίες δεν επικρατήσουν και συνεχίσει ο κατήφορος προς την ακροδεξιά, οι επιπτώσεις δεν θα αφορούν μόνο την πολιτική με στενή έννοια: θα πλήξουν τη διεθνή θέση της χώρας, τον πολιτισμό και τις κοινωνικές σχέσεις