Αβεβαιότητα και ανατροπές στο διεθνές σκηνικό αλλά και οπισθοδρόμηση στο εσωτερικό των ΗΠΑ σηματοδοτεί η προεδρία του Ντόναλντ Τραμπ, εκτιμά η Νατάσσα Ρωμανού, καθηγήτρια – ερευνήτρια στο Πανεπιστήμιο Κολούμπια και Ινστιτούτο Γκόνταρντ της NASA στη Νέα Υόρκη, ενώ διαπιστώνει ότι η ελίτ των Δημοκρατικών φυγομαχεί και δεν έχει πάρει το μήνυμα της ήττας.
“Η κοινωνία οργανώνεται στη βάση της ταξικής πάλης, των οικολογικών, φεμινιστικών, ειρηνιστικών, LGBT και εργατικών κινημάτων. Χρειάζονται όμως οργάνωση, έναν (ή κάποιους) κεντρικούς εκφραστές που θα συνθέσουν τα κινήματα σε ένα ηγεμονικό ρεύμα, με πολιτική άποψη και στόχους αλλά και ευρύτερη απήχηση”, τονίζει.
* Πόση σημασία είχε το ορόσημο των 100 ημερών για την προεδρία Τραμπ; Μήπως οι επόμενες 100 ημέρες είναι περισσότερο σημαντικές;
Οι 100 ημέρες ήταν ένα ορόσημο που έθεσε ο ίδιος ο Πρόεδρος Τραμπ κατά την προεκλογική του εκστρατεία, το δικό του συμβόλαιο με τον αμερικανικό λαό. Αν και πρόκειται για συνηθισμένη πρακτική, μας βοηθάει να κατανοήσουμε σήμερα πώς λειτουργεί η ηγετική ομάδα στον Λευκό Οίκο και πώς θα κινηθεί στο μέλλον.
* Τι άλλαξε πραγματικά στη ζωή του μέσου Αμερικανού;
Πολλά και τίποτα. Κάποια από αυτά που υποσχέθηκε προεκλογικά ο Τραμπ, στο πλαίσιο του νεοφιλελεύθερου προγράμματός του, τα υλοποίησε. Άλλα πάλι όχι. Απορρύθμισε την αγορά ενέργειας και τους περιβαλλοντικούς και διατροφικούς ελέγχους με το πρόσχημα της τόνωσης αγοράς και εργασίας, χωρίς όμως αυτό τελικά να προκύπτει από τους αριθμούς, ενώ πολλά από τα μέτρα είναι αντιπεριβαλλοντικά και θα επιτείνουν την υπερθέρμανση του πλανήτη. Ξεκίνησε την επανεξέταση διακρατικών εμπορικών συμφωνιών (NAFTA, TPP κ.λπ.) με σκοπό όχι τη διασφάλιση των εργαζομένων αλλά την προστασία των επιχειρηματιών. Και φυσικά ίδρυσε μια εξαιρετικά αυταρχική και εν πολλοίς ανεξέλεγκτη, ειδική υπηρεσία εντοπισμού και δίωξης αλλοδαπών χωρίς άδειες παραμονής και εργασίας.
Αντίθετα, απέτυχε επανειλημμένα να επιβάλει την απέλαση νόμιμων μεταναστών που προέρχονται από συγκεκριμένες χώρες, που (όπως θεωρεί) υποθάλπουν την τρομοκρατία. Σε άλλα πάλι θέματα ο Τραμπ, αμέλησε(;) να ενεργήσει. Δεν ζήτησε ακόμα επισήμως την αποδέσμευση της χώρας από τη συμφωνία του Παρισιού για το Κλίμα, ούτε φυσικά το ΝΑΤΟ ή τα Ηνωμένα Έθνη. Διατηρεί τις καλές σχέσεις με την Κίνα. Δεν περιόρισε τον αριθμό θητειών των εκπροσώπων στο Κογκρέσο, ούτε και τον ρόλο των επιχειρηματικών λόμπι στην πολιτική ζωή. Τα πολυδιαφημισμένα νομοσχέδια για την Υγεία, την Παιδεία, τις φορολογικές ελαφρύνσεις είτε δεν υποστηρίχτηκαν από το ίδιο του το κόμμα, είτε δεν έχουν προετοιμαστεί ακόμα.
Από την άλλη πλευρά, έκανε και πράγματα που είχε σθεναρά αποκηρύξει στην προεκλογική του εκστρατεία, όπως η ανάμειξη της Αμερικής στον πόλεμο της Συρίας. Έτσι λοιπόν βλέπουμε ότι ο νέος πρόεδρος κατάφερε να κάνει πολύ λίγα από αυτά που είχε υποσχεθεί για να αλλάξει η ζωή των Αμερικανών προς το καλύτερο, αλλά πολλά που βάζουν τις βάσεις για ένα ζοφερό μέλλον.
Το σημαντικότερο όμως είναι ότι, άθελά του φυσικά, προκάλεσε και παγίωσε την ενεργή συμμετοχή του κόσμου σε κινήματα υπέρ του περιβάλλοντος και κατά της κλιματικής αλλαγής, υπέρ της επιστήμης, των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, κατά της ξενοφοβίας, κατά των πολεμικών επιχειρήσεων στη Συρία και αλλού, κατά της ιδιωτικοποίησης της δημόσιας Παιδείας. Σε μεγάλο βαθμό, κατά της κυβέρνησής του δηλαδή. Τα συστημικά μέσα ενημέρωσης, “N.Y. Times”, CNN, MSNBC, βρέθηκαν να υπερασπίζονται διαρκώς την αντικειμενικότητά τους, ενώ μεγάλα κομμάτια της κοινωνίας, π.χ. οι επιστήμονες, να υπεραμύνονται της ανεξαρτησίας της επιστήμης ενάντια στη λογοκρισία και στον εκφοβισμό.
Θα έλεγα ότι γενικότερα υπάρχει στην κοινωνία ένα κλίμα αβεβαιότητας και αγωνίας για τις περιπέτειες στις οποίες μπαίνουμε τόσο στο εσωτερικό της χώρας όσο και στο εξωτερικό. Ο φόβος είναι ότι οι διάφορες φατρίες που αναζητούν μέρισμα στην εξουσία θα γυρίσουν τη χώρα δεκαετίες πίσω σε θέματα κοινωνικών και ατομικών ελευθεριών και κεκτημένων και τον πλανήτη στα πρόθυρα γενικευμένου πόλεμου και οικολογικής καταστροφής.
* Έβαλε νερό στο κρασί του ο Τραμπ ή μήπως φτιάχνει δικό του κοκτέιλ; Προσαρμόζεται ο ίδιος ή μήπως εκείνος αλλάζει το Ρεπουμπλικανικό Κόμμα;
Προφανώς ο ίδιος αναγνωρίζει, και έχει παραδεχτεί δημοσίως, ότι η διακυβέρνηση της χώρας είναι «περίπλοκη υπόθεση» (φευ!). Ο περιορισμός της ελεύθερης μετακίνησης πολιτών, η αλλαγή του συστήματος Υγείας και φορολογίας, η ακύρωση διεθνών συμφωνιών δεν είναι, φαίνεται εύκολα, όπως στο σενάριο ενός τηλεριάλιτι. Το Ρεπουμπλικανικό Κόμμα δεν ελέγχεται από τον Τραμπ και ουσιαστικά είναι είτε σε αναμονή είτε εχθρικό απέναντί του. To Freedom Caucus, μια ακροδεξιά ομάδα μέσα στο κόμμα, που συντηρεί τη φιλολογία περί παρεμβολής Πούτιν στις εκλογές, καταψήφισε το πρώτο σχέδιο νόμου για την Υγεία, ντροπιάζοντας τη νέα κυβέρνηση.
Παρ’ όλα αυτά, και εν μέρει εξαιτίας της ηττοπαθούς και ανοργάνωτης στάσης των Δημοκρατικών, ο Τραμπ κατάφερε να εκλέξει έναν υπερσυντηρητικό δικαστή στο Ανώτατο Δικαστήριο της χώρας που για τις επόμενες δεκαετίες αναμένεται να αναχαιτίσει την όποια πρόοδο έχουμε επιτύχει σε κοινωνικά δικαιώματα, π.χ. γυναικών και LGBT, και να επιβάλει, χωρίς καμιά αντίδραση από τη Γερουσία, το Κογκρέσο, αλλά και τα συστημικά ΜΜΕ που ο ίδιος καθυβρίζει, τον βομβαρδισμό στη Συρία. Προς το παρόν, ο νέος πρόεδρος δεν φαίνεται να βάζει νερό στο κρασί του, αλλά να υφίσταται κάποιες ήττες και πολλές εύκολες νίκες. Θεωρώ πως υπάρχουν πολλές αντιπαραθέσεις στο παρασκήνιο και η ηγετική ομάδα δεν έχει ακόμη αναδειχθεί, οπότε δεν είναι ξεκάθαρο πώς θα εξελιχθεί η διακυβέρνηση Τραμπ ή ό,τι άλλο προκύψει στη θέση της.
* Κυβέρνηση λαϊκιστών ή κυβέρνηση επιχειρηματιών; Τι σηματοδοτεί ο αυξημένος ρόλος μελών της οικογένειας Τραμπ στον Λευκό Οίκο;
Μέχρι τώρα τα στελέχη της νέας κυβέρνησης προέρχονται από τον επιχειρηματικό κόσμο που στήριξε προεκλογικά τον Τραμπ. Η Μπέτσι Ντεβός, σημαντική χορηγός της προεκλογικής εκστρατείας, νυν υπουργός Παιδείας, με μηδενική εμπειρία στη δημόσια εκπαίδευση, υπήρξε υπέρμαχος του λόμπι των ιδιωτικών σχολείων στην πολιτεία του Μίσιγκαν. O Ρεξ Τίλερσον, υπουργός Ενέργειας, μέχρι πρόσφατα CEO της μεγαλύτερης πετρελαϊκής εταιρείας στην Αμερική, της ExxonMobil, αμφισβητεί τον ρόλο των ορυκτών καυσίμων όπως το πετρέλαιο στην κλιματική αλλαγή. Και φυσικά τα παιδιά του Τραμπ, με τις δικές τους προσωπικές ή οικογενειακές επιχειρήσεις, που επωφελούνται οικονομικά από τη συμμετοχή στη διακυβέρνηση. Όλοι αυτοί, και ο Τραμπ μαζί, συνεχίζουν να αυτοαποκαλούνται εκφραστές της λαϊκής βούλησης και (ψευδεπίγραφοι) υπέρμαχοι των οικονομικά και κοινωνικά καταπιεσμένων. Όχι όμως όλων, μόνο των λευκών, ετεροφυλόφιλων ανδρών. Και μόνο τόσο όσο δεν απειλούνται και δεν περιορίζονται τα συμφέροντα της επιχειρηματικής ελίτ και των λόμπι που η κυβέρνηση Τραμπ εξυπηρετεί.
* Ποιες είναι οι προοπτικές ανασύνταξης του Δημοκρατικού Κόμματος; Αλλαγές στη βάση, στην κορυφή ή και στα δύο; Σε ποια κατεύθυνση;
Δυστυχώς, μέσα σε αυτήν την κατάσταση, οι Δημοκρατικοί αποδεικνύονται τραγικά κατώτεροι των περιστάσεων. Και είναι ένας κατήφορος που ξεκίνησε δεκαετίες πριν, με τη διακυβέρνηση Κλίντον, που έβαλε τις βάσεις της ασυδοσίας των χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων, που δημιούργησε κοινωνικές ανισότητες, αποδυνάμωσε τα συνδικάτα και άλωσε την παραγωγή στο όνομα της παγκοσμιοποίησης.
Αυτό το Δημοκρατικό Κόμμα, που έγινε άντρο της οικονομικής, στρατιωτικής και πολιτικής ελίτ στα χρόνια του Ομπάμα, που υπονόμευσε τον Σάντερς και οποιαδήποτε ελπίδα για κοινωνική μεταρρύθμιση στις εκλογές του 2016, εξακολουθεί να μην έχει πάρει τα μηνύματα της ήττας. Η ίδια ελίτ έχει τα ηνία του κόμματος, χωρίς καμιά στρατηγική απέναντι στον Τραμπ και στις επιλογές του. Η δική τους επιλογή ήταν και είναι η λιπόψυχη φυγομαχία στο όνομα τάχα του υπερκομματισμού και της διαταξικής «ειρήνης». Η κοινωνία, αντίθετα, οργανώνεται στη βάση της ταξικής πάλης, των οικολογικών, φεμινιστικών, ειρηνιστικών, LGBT και εργατικών κινημάτων. Χρειάζονται όμως οργάνωση, έναν (ή κάποιους) κεντρικούς εκφραστές που θα συνθέσουν τα κινήματα σε ένα ηγεμονικό ρεύμα, με πολιτική άποψη και στόχους αλλά και ευρύτερη απήχηση. Αν θα προέλθουν τα πρόσωπα αυτά μέσα από τις τάξεις των προοδευτικών Δημοκρατικών, π.χ. τους Democratic Socialists of America (DSA), ή έναν καινούργιο χώρο είναι ακόμα απρόβλεπτο. Είναι όμως απόλυτα αναγκαίο.
*Η Νατάσσα Ρωμανού είναι καθηγήτρια – ερευνήτρια στο Πανεπιστήμιο Κολούμπια και στο Ινστιτούτο Γκόνταρντ της NASA στη Νέα Υόρκη
Ακολουθήστε το The Indicator στο Google news
