Μπαλτάς: «Το ζήτημα των πνευματικών δικαιωμάτων είναι εξαιρετικά πολύπλοκο»

Συζητάμε με τον Αριστείδη Μπαλτά για το χρονικό και την περιπετειώδη πορεία αυτού του νόμου, που ξεκίνησε επί θητείας του στο υπουργείο Παιδείας και στη συνέχεια Πολιτισμού και πέρασε από στάδια διαβουλεύσεων, ενστάσεων, τροποποιήσεων.

Ο νόμος στοχεύει να διευθετηθεί για πρώτη φορά το πολύπλοκο ζήτημα των πνευματικών δικαιωμάτων, ζήτημα το οποίο στην χώρα μας έλαβε διαστάσεις σκανδάλου με αποκορύφωμα την υπόθεση της ΑΕΠΙ.

«Ο νόμος φτιάχνει τις διαδικασίες για τα πνευματικά δικαιώματα με τρόπο ώστε να μην μπορεί να υπάρξει ξανά μια ανώνυμη εταιρεία για τα πνευματικά δικαιώματα. Η ισορροπία που προσπαθεί να επιβάλει το νομοσχέδιο, ανεξάρτητα από την κατάσταση της ΑΕΠΙ που είναι στα δικαστήρια – και καλώς είναι-, έγκειται στο να φτιάξει κάτι που αντέχει στον χρόνο», όπως τονίζει ο Αριστείδης Μπαλτάς.

Ερωτηθείς τι προβλέπεται στο νομοσχέδιο για τη λογοκλοπή, ένα πρόβλημα που ταλανίζει και το Πρακτορείο, σημειώνει ότι αποτελεί αδίκημα για το οποίο μπορεί κάποιος να προσφύγει στα δικαστήρια και προσθέτει: «Σε ό,τι αφορά ζητήματα όχι μόνο λογοκλοπής με την κυριολεξία της λέξης αλλά και πειρατείας όταν κάποιος “κατεβάζει” από το διαδίκτυο και το πουλάει μετά, το νομοσχέδιο έχει συγκεκριμένες διατάξεις. Αλλά δεν λύνει το θέμα αυτό ο νόμος, χρειάζεται προσφυγή στο δικαστήριο. Πρέπει το ΑΠΕ-ΜΠΕ να προσφύγει κατά της εμφανέστατης λογοκλοπής».

Ακολουθεί η συνέντευξη του Αριστείδη Μπαλτά στην Νατάσσα Δομνάκη για το Αθηναϊκό/Μακεδονικό Πρακτορείο Ειδήσεων.

Ερ: Κύριε, Μπαλτά, ο πρωθυπουργός προανήγγειλε στη Βουλή ότι πρόκειται να κατατεθεί άμεσα το νομοσχέδιο για τα πνευματικά δικαιώματα, η επεξεργασία του οποίου ξεκίνησε πριν καιρό. Να πάρουμε τα πράγματα από την αρχή;

Απ. Όταν ξεκίνησε το θέμα ήμουν υπουργός Πολιτισμού, Παιδείας και Θρησκευμάτων με αναπληρωτές τον Νίκο Ξυδάκη Πολιτισμού, τον Τάσο Κουράκη Παιδείας, τον Κώστα Φωτάκη Έρευνας και τον Σταύρο Κοντονή Αθλητισμού. Αυτή η σύνθεση λειτουργούσε τακτικά. Ξέραμε όλοι ότι στον τομέα του πολιτισμού, ανάμεσα στα χίλια προβλήματα που υπήρχαν, ένα ήταν τα πνευματικά δικαιώματα. Και γνωρίζαμε ότι η υπόθεση αυτή είχε τουλάχιστον δύο διαστάσεις: τον χαρακτήρα επείγοντος, να ενσωματώσει σ΄ έναν βαθμό την ευρωπαϊκή οδηγία για τα πνευματικά δικαιώματα στο εθνικό δίκαιο, λαμβάνοντας υπόψη και τις ιδιαίτερες συνθήκες. Μια ιδιαίτερη συνθήκη, κεντρική, ήταν η ΑΕΠΙ. Και θεσμικά, αλλά και λόγω κλίματος που είχε δημιουργηθεί εδώ και χρόνια γύρω από αυτήν με πολύχρονες ενστάσεις κι όχι μόνον. Ο Νίκος Ξυδάκης εν γνώσει μου, και θα έλεγα με παρότρυνση μου, προχώρησε στον διαχειριστικό έλεγχο της ΑΕΠΙ επειδή γνωρίζαμε ότι εκεί υπάρχουν προβλήματα. Η ΑΕΠΙ ως Ανώνυμη Εταιρεία αρνήθηκε να δώσει στοιχεία στην ελεγκτική εταιρεία που είχαμε ορίσει.

Όταν ανέλαβα υπουργός Πολιτισμού κάναμε δύο κινήσεις: η μία να επιβάλουμε πρόστιμο στην ΑΕΠΙ, όπως είχαμε δικαίωμα, και η δεύτερη, δια του εισαγγελέα, να διαταχθεί η ΑΕΠΙ να δώσει τα στοιχεία στην ελεγκτική εταιρεία. Το αποτέλεσμα αυτών των κινήσεων ήταν να γίνει ο έλεγχος και να δοθεί η έκθεση στη δημοσιότητα με όλα τα σκάνδαλα που αποκαλύφθηκαν. Εκεί βλέπετε έμμεσα πόσο μεγάλη είναι η πίτα, πόσα εκατομμύρια ευρώ παίζονται και πώς θέλουν να βάλουν την «ουρά» τους.

Ερ: Η ιδιαιτερότητα της ΑΕΠΙ, του μεγαλύτερου οργανισμού διαχείρισης πνευματικών δικαιωμάτων είναι ότι πρόκειται για ανώνυμη εταιρεία.

Απ: Έχει αυτό το θεσμικό χαρακτηριστικό το οποίο δεν υπάρχει σε άλλη χώρα της Ευρώπης. Οπότε υπάγεται στο δίκαιο των εταιρειών. Είναι περισσότεροι από δέκα οργανισμοί, όχι μόνο η ΑΕΠΙ. Ο καθένας με τις ιδιαιτερότητες του, το ποσοστό δικαιώματος που εκπροσωπεί σε αντιδιαστολή με άλλους οργανισμούς κ.ο.κ. Το ζήτημα των πνευματικών δικαιωμάτων είναι εξαιρετικά πολύπλοκο σε όλα τα επίπεδα. Ακόμα και στο καθαρά επιστημονικό, το νομικό, υπάρχουν αποχρώσεις για το τι ορίζεται ως δικαίωμα, πώς το ασκείς, πώς εισπράτεις κ.λ.π.

Ερ. Πού κατά την γνώμη σας περιπλέκονται περισσότερο τα πράγματα;

Απ. Ως προς τους χρήστες η μεγάλη περιπλοκή έγκειται στο ότι είναι πολλών κατηγοριών -π.χ από τα μεγάλα ξενοδοχεία με τις τηλεοράσεις στα δωμάτια μέχρι το μικρό μαγαζί που βάζει το ραδιόφωνο για τους πελάτες τους. Εξίσου και οι δημιουργοί είναι πολλών κατηγοριών – από τον συνθέτη, τον στιχουργό, τον εκτελεστή κ.ο.κ. Επιπλέον, κάποιοι δημιουργοί έχουν πολύ μεγαλύτερα ρεπερτόρια και άρα εισπράττουν περισσότερα χρήματα από εκείνους που έχουν μικρότερα ρεπερτόρια. Το ζήτημα περιπλέκεται ακόμα περισσότερο με τη συζήτηση που αναπτύσσεται διεθνώς για την πλήρη απελευθέρωση συγγενικών δικαιωμάτων στους υπολογιστές. Η πειρατεία που προκύπτει και το τέλος πνευματικών δικαιωμάτων που πρέπει να καταβάλουν οι εμπορευόμενοι τους υπολογιστές. Είναι τερατώδης περιπλοκή, με πάρα πολλούς παίχτες στο παιχνίδι, τους οποίους έπρεπε κάπου ένας νόμος να βάλει σε μια στοιχειώδη τάξη.

Ερ. Η κατάσταση με τα πνευματικά δικαιώματα είναι παρόμοια σε όλες τις κατηγορίες δημιουργών;

Απ. Υπάρχει αντίστοιχη περιπλοκή, όμως κατά έναν τρόπο στα περισσότερα από αυτά έχει βρεθεί στοιχειωδώς ένα modus vivendi παρόλο που στο νομοσχέδιο επιχειρούμε να τα περιλάβουμε όλα.

Ερ. Διαμορφώθηκαν δύο εκδοχές του νομοσχεδίου. Θέλετε να μας μιλήσετε γι αυτό;

Απ. Πράγματι είναι δύο στάδια. Η πρώτη εκδοχή του νομοσχεδίου, έτσι όπως φάνηκε μέσα από διαμαρτυρίες, θεωρήθηκε ευνοϊκότερη για τους χρήστες και στοχευμένη μονόπλευρα στην ΑΕΠΙ. Οι διαμαρτυρίες προέρχονταν από καλλιτέχνες, οι οποίοι ενώ εισπράττουν μέσω ΑΕΠΙ κι έχουν τις δικές τους ενστάσεις για την όλη λειτουργία της, αντέδρασαν γιατί θεώρησαν ότι θα σταματούσε η διαδικασία αμοιβών. Αφού λοιπόν έγιναν άλλοι δύο γύροι συναντήσεων με τους φορείς φτιάχτηκε το νομοσχέδιο που όπως θεωρούσαμε έφερνε ένα είδος ισορροπίας με όλους τους παράγοντες.

Ερ. Η βασικότερη ένσταση τους ποια ήταν;

Απ. Να τονίσω κατ΄ αρχήν ότι πρέπει να διακρίνουμε για λόγους θεσμικούς, πολιτικούς κ.ο.κ έναν νόμο από μια εταιρεία συγκεκριμένη. Ο νόμος φτιάχνει τις διαδικασίες για τα πνευματικά δικαιώματα με τρόπο ώστε να μην μπορεί να υπάρξει ξανά μια ανώνυμη εταιρεία για τα πνευματικά δικαιώματα. Η ισορροπία που προσπαθεί να επιβάλει το νομοσχέδιο, ανεξάρτητα από την κατάσταση της ΑΕΠΙ που είναι στα δικαστήρια – και καλώς είναι-, έγκειται στο να φτιάξει κάτι που αντέχει στον χρόνο, προφανώς μέσα σε όλη αυτή την περιπλοκή και με δεδομένο ότι ούτε η Ευρώπη έχει καταλήξει οριστικά. Κάθε χώρα έχει τις δικές της ιδιαιτερότητες, η οδηγία καλύπτει έναν μέσο όρο αυτών των ζητημάτων, αλλά κάποιες χώρες κρατάνε ανεξαρτησία σε κάποια ζητήματα.

Αυτό που προβλέπει η τελική εκδοχή του νομοσχεδίου είναι ότι στην ΑΕΠΙ, όπως και στους Οργανισμούς Συλλογικής Διαχείρησης Δικαιωμάτων (ΟΣΔ), υπάρχει η Γενική Συνέλευση, η οποία ορίζει Εποπτικό Συμβούλιο, με αυξημένες αρμοδιότητες, να ελέγχει όλες τις πράξεις της εταιρείας και στη συνέχεια, αν χρειαστεί, το Εποπτικό Συμβούλιο μπορεί να καλέσει τον σύνδικο εξυγιαντή (κατά το πτωχευτικό δίκαιο) και να κλείσει την εταιρεία ώστε αυτή να μην κάνει ό,τι θέλει. Εδώ όμως έχει αναδειχθεί σε κεντρικό πρόβλημα ο περίφημος επίτροπος, σε βαθμό που ξεχνιέται ότι και το Εποπτικό Συμβούλιο μπορεί να καλέσει τον σύνδικο εξυγίανσης και να κλείσει την εταιρεία, αν και εφόσον αυτή πρέπει να κλείσει. Μοιάζει σαν κάποιοι να θέλουν εδώ και τώρα να μπει ξαφνικά ένας επίτροπος χωρίς συνάρτηση με το δίκαιο που διέπει τις ανώνυμες εταιρείες, διότι το Σύνταγμα παρέχει κάποια δικαιώματα και στις ανώνυμες εταιρείες. Ενώ με τον τρόπο που το ρυθμίσαμε λύνεται το πραγματικό πρόβλημα χωρίς ακροβασίες συνταγματικές ή νομικές. Με μία λέξη, νομίζω ότι εκεί πάει το πράγμα. Για κάποιους λόγους, που κατά την γνώμη μου είναι ιδιοτελείς, αναπτύσσεται μια ολόκληρη κουβέντα περί επιτρόπου άλλου τύπου απ’ αυτόν που ελέγχει το πτωχευτικό δίκαιο.

Ερ. Το νομοσχέδιο που θα κατατεθεί στην Βουλή είναι το ίδιο με αυτό που παραδώσατε εσείς στη νυν υπουργό Πολιτισμού Λυδία Κονιόρδου;

Απ. Ακριβώς το ίδιο, με ενσωματωμένες τις παρατηρήσεις της Νομοπαρασκευαστικής Επιτροπής της Βουλής, όπου είχαμε καταθέσει το νομοσχέδιο πριν τον ανασχηματισμό.

Ερ. Κατά τη γνώμη σας κινδυνεύει να κλείσει η ΑΕΠΙ;

Απ. Αυτό είναι θέμα δικαστηρίων δεν ξέρω. Δεν νομίζω ότι είναι εύκολο να κλείσει, να καταργηθεί. Αλλά όλη αυτή η περιπλοκή και η καθυστέρηση βάζει τους δημιουργούς μπροστά στο πρόβλημα ότι οι χρήστες λένε «περιμένετε να ξεκαθαρίσει το τοπίο και μετά βλέπουμε». ‘Αρα η καθυστέρηση μπερδεύει. Θα επικαλεστώ τη φράση μιας συναδέλφου: «πρέπει οι χρήστες να καταλάβουν ότι η τηλεόραση, το ραδιόφωνο, ο υπολογιστής δεν είναι έπιπλο». Υπάρχει δηλαδή από πίσω μια ολόκληρη δημιουργία και κάποιοι άνθρωποι ζουν αποκλειστικά απ’ αυτήν. Προφανέστατα πρέπει να υπάρχουν διαφοροποιήσεις ανάμεσα στον μεγάλο και μικρό χρήστη.

Πάντως, το όλο θέμα έχει ενδιαφέρον διότι, υπό μια έννοια, δείχνει μια κυβερνητική συνέχεια. Δηλαδή, ξεκινήσαμε στην αρχή θέτοντας το ζήτημα, στη συνέχεια έγιναν κινήσεις που συμφωνούσαμε όλοι, προχώρησαν στο στρίμωγμα της ΑΕΠΙ με τον τρόπο που συμφωνήσαμε, υπάρχουν εύλογες απορίες ή διαφωνίες με κάποια επιμέρους άρθρα αλλά πλέον έχει εξαντληθεί και αυτό.

Ερ. Ένα άλλο θέμα είναι η λογοκλοπή. Στο Πρακτορείο αντιμετωπίζουμε πολύ έντονα το πρόβλημα. Τι προβλέπεται στο νομοσχέδιο;

Απ. Η λογοκλοπή είναι αδίκημα για το οποίο μπορεί κάποιος να προσφύγει στα δικαστήρια. Σε ό,τι αφορά ζητήματα όχι μόνο λογοκλοπής με την κυριολεξία της λέξης αλλά και πειρατείας όταν κάποιος «κατεβάζει» από το διαδίκτυο και το πουλάει μετά, το νομοσχέδιο έχει συγκεκριμένες διατάξεις . Αλλά δεν λύνει το θέμα αυτό ο νόμος, χρειάζεται προσφυγή στο δικαστήριο. Πρέπει το ΑΠΕ-ΜΠΕ να προσφύγει κατά της εμφανέστατης λογοκλοπής.

Έχουμε το επίπεδο του νόμου και αυτό της εφαρμογής του. Μία διάσταση που υπάρχει στην κοινωνία επειδή είναι τερατώδης η διαδικασία με τα δικαστήρια τα έξοδα, την ταλαιπωρία, τον χρόνο κ.λπ., οπότε χάνεις εκ των πραγμάτων το δικαίωμα σου να προσφύγεις και σου μετατίθεται μια άποψη ότι φταίει ο νόμος. Παλιό πρόβλημα, καθαρά ελληνικό.

Πηγή: ΑΠΕ-ΜΠΕ