Η συμβολή των Διεθνών Οργανισμών στην προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων

 

 

Άρθρο της Βίκυς Μανιάτη


 

Ένα από τα σημαντικότερα χαρακτηριστικά που απαρτίζουν τον σύγχρονο νομικό πολιτισμό είναι τα ανθρώπινα δικαιώματα. Τα ανθρώπινα δικαιώματα δεν θεωρούνται προνόμια αλλά βασικά δικαιώματα και ελευθερίες που απολαμβάνουν όλοι οι άνθρωποι, επειδή ανήκουν στην ανθρώπινη κοινότητα. Δεδομένου ότι καθορίζουν την αρμονική και ειρηνική συνύπαρξη των ανθρώπινων όντων συμβάλλοντας παράλληλα στην καλλιέργεια και ανάπτυξη των ανθρώπινων αρετών και δυνατοτήτων, η προάσπισή τους έχει εξαιρετική σημασία.

Τα ανθρώπινα δικαιώματα ανέκαθεν απασχολούσαν την ανθρωπότητα. Αρκετοί στωϊκοί φιλόσοφοι στον αρχαίο ελληνικό και ρωμαϊκό κόσμο έκαναν αναφορές στην ύπαρξη τους.1 Σημαντικά κείμενα της αρχαιότητας που αποτελούν σταθμό στην ιστορία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων είναι α) ο Κύλινδρος του Κύρου (539 π.Χ.) που θεωρείται ο πρώτος χάρτης ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Έχει μεταφραστεί και στις έξι επίσημες γλώσσες του ΟΗΕ και οι διατάξεις του προσιδιάζουν στα τέσσερα πρώτα άρθρα της Οικουμενικής Διακήρυξης των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων και β) η Επιγραφή της Γόρτυνας που είναι η αρχαιότερη σήμερα γνωστή νομοθεσία του Ευρωπαϊκού Χώρου. Χρονολογείται στο πρώτο ήμισυ του 5ου αιώνα π.Χ. και βρίσκεται χαραγμένη στον αρχαιολογικό χώρο της Γόρτυνας στην Κρήτη. Το περιεχόμενο της καλύπτει ένα ευρύ φάσμα ποινικού, αστικού και δικονομικού δικαίου.2 Σημαντικό κείμενο στην ιστορία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων αποτελεί η περίφημη Magna Charta (1215), που προέβλεπε ελευθερίες για τους Άγγλους ευγενείς οι οποίοι διασφαλίζονταν έναντι του Άγγλου βασιλέως. Παρότι το κείμενο αυτό έχει εξαιρετική ιστορική σημασία, δεν μπορεί να θεωρηθεί κείμενο για ανθρώπινα δικαιώματα υπό τη σημερινή έννοια, καθώς εξασφαλίζει την προστασία των προνομίων συγκεκριμένων κοινωνικών ομάδων και όχι όλων των ανθρώπινων όντων.3

Αναφορές στα ανθρώπινα δικαιώματα σημειώνονται και κατά την εποχή της Αναγέννησης με το κίνημα του ουμανισμού που έθετε στο επίκεντρο τον άνθρωπο.4 Αλλά και κατά την εποχή του Διαφωτισμού, που επεξεργάστηκε τον διαχωρισμό των εξουσιών, την θεωρία του κοινωνικού συμβολαίου, τη λαϊκή κυριαρχία και την αυτονομία των ανθρώπων, έχουμε σημαντικά κείμενα για την ιστορία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Όπως π.χ. την περίφημη Διακήρυξη των Δικαιωμάτων (Bill of Rights), στις 16 Φεβρουαρίου 1689 που ουσιαστικά κατοχύρωσε το Κοινοβούλιο από τις υπερβάσεις και αυθαιρεσίες του βασιλιά και οδήγησε την Αγγλία στην εποχή της συνταγματικής βασιλείας που ισχύει μέχρι και σήμερα.5 Τέλος, αναφορές στα ανθρώπινα δικαιώματα έκαναν και οι πατέρες του Χριστιανισμού, ωστόσο η ανισότητα επικρατούσε.  Προκειμένου να αντιμετωπιστούν οι επικρατούσες ανισότητες και τα ανθρώπινα όντα να έχουν πρόσβαση σε δικαιώματα, η ιστορία καταγράφει δυο εξαιρετικά σημαντικές Επαναστάσεις που έγιναν προς επίτευξη αυτού του σκοπού: καταρχήν την Αμερικανική Επανάσταση το 1776 και στη συνέχεια τη Γαλλική Επανάσταση το 1789.6 Αυτές οι Επαναστάσεις θεωρούνται ορόσημα στην ιστορία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, καθώς με τα κανονιστικά κείμενα που προέκυψαν ως προϊόν αυτών των Επαναστάσεων συνέβαλαν στην ουσιαστική διαμόρφωση του πλαισίου των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.  Ιδιαίτερα η Γαλλική Επανάσταση έχει πλούσιο συνταγματικό απολογισμό, με τρία Συντάγματα και ισάριθμες διακηρύξεις των δικαιωμάτων του Aνθρώπου και του Πολίτη. Η Διακήρυξη του 1789 περιείχε το προοίμιο και 17 συνολικά άρθρα με διατάξεις δύο ειδών. Από τη μια είχε κατάλογο των κυριότερων ατομικών δικαιωμάτων και από την άλλη, τις οργανωτικές αρχές βάσει των οποίων θα καταρτίζονταν το μελλοντικό Σύνταγμα της χώρας. Δεν απευθυνόταν μόνο στους Γάλλους πολίτες αλλά γενικά σε όλους τους ανθρώπους. Η μοναδικότητα της Γαλλικής Διακήρυξης βρίσκεται στον ιδιοφυή συνδυασμό της πίστης ότι τα δικαιώματα ενυπάρχουν στην ανθρώπινη φύση και ότι ο νόμος αποτελεί την καλύτερη εγγύηση για το σεβασμό τους. Από την άλλη, το Αμερικανικό Σύνταγμα του 1787 έχει επηρεάσει τα ελληνικά επαναστατικά Συντάγματα και ιδιαίτερα αυτό της Τροιζήνας του 1827.7  Τέλος, σταθμό στην ιστορία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων αποτελεί και το σύνταγμα του Ρήγα Βελεστινλή, που αποτελεί την αφετηρία του ελληνικού συνταγματισμού.8

Μέχρι πριν από λίγες δεκαετίες, ο τομέας των ανθρωπίνων δικαιωμάτων υπαγόταν στη δικαιοδοσία των κρατών, τα οποία ήταν επιφορτισμένα με την προάσπισή τους. Ωστόσο, η αντίληψη αυτή άρχισε να αλλάζει τις τελευταίες δεκαετίες.9 Η μεταστροφή αυτή πραγματοποιείται κυρίως μετά το 1945, όπου το έναυσμα ήταν οι προφανείς ακρότητες του ναζισμού, με φρικτή κατάληξη το Ολοκαύτωμα, το οποίο είχε λάβει χώρα ακριβώς με την πεποίθηση ότι κάποιοι άνθρωποι και ολόκληροι λαοί ήταν εγγενώς κατώτεροι και μάλιστα «υπάνθρωποι» που για τους Ναζί ήταν οι Εβραίοι, οι Ρομά, οι Σλάβοι και οι Μαύροι. Η απάνθρωπη αυτή συμπεριφορά είχε μάλιστα προέλθει από έναν «πολιτισμένο λαό», που όμως κατά την χρονική περίοδο 1933 – 1945, υπό το καθεστώς του ναζισμού διέπραξε τα μεγαλύτερα εγκλήματα εις βάρος της ανθρωπότητας.10 Έτσι, ενώ μέχρι τότε τα ανθρώπινα δικαιώματα ήταν αλληλένδετα σχεδόν πάντα με την έννομη τάξη των κρατών, τα τελευταία χρόνια έχει αναπτυχθεί ένα σύνθετο δίκτυο διεθνούς δικαίου, το διεθνές καθεστώς των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, γύρω από την ιδέα ότι τα άτομα είναι φορείς δικαιωμάτων, απλώς επειδή είναι άνθρωποι.11

Πριν από το 1945, οι μόνες προβλέψεις για ανθρώπινα δικαιώματα που υπήρχαν στο συμβατικό διεθνές δίκαιο εντοπίζονται στη Σύμβαση των Βρυξελλών για την κατάργηση του δουλεμπορίου (1890), στη Σύμβαση για την Κατάργηση της Δουλείας (1926), στην αναγνώριση των δικαιωμάτων των εργαζομένων στο πλαίσιο του Διεθνούς Οργανισμού Εργασίας στο Μεσοπόλεμο και στο καθεστώς των μειονοτικών δικαιωμάτων και προστασίας που ίσχυε για 15 κράτη στο πλαίσιο της Κοινωνίας των Εθνών (είχε υιοθετηθεί στη Διάσκεψη Ειρήνης των Παρισίων το 1919 – 20 και στη Διάσκεψη της Λωζάννης το 1923). Το κατά τα άλλα γνωστό για τον ιδεαλισμό του Σύμφωνο της Κοινωνίας των Εθνών δεν κάνει κανένα λόγο για ανθρώπινα δικαιώματα και για την προστασία τους.12

Επομένως, η προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων σε διεθνές επίπεδο καθιερώθηκε το 1945 και πιο συγκεκριμένα με τον Χάρτη των Ηνωμένων Εθνών, ο οποίος αναφέρεται ρητά στα ανθρώπινα δικαιώματα ως έναν από τους κύριους σκοπούς της νέας μεταπολεμικής διεθνούς κοινωνίας (άρθρο 1 παρ. 3). Στη συνέχεια, έλαβε χώρα η Δίκη της Νυρεμβέργης που εισήγαγε την ιδέα των εγκλημάτων κατά της ανθρωπότητας καθώς και την υιοθέτηση δυο θεμελιωδών κειμένων και τα δύο τον Δεκέμβριο του 1948, με διαφορά μιας ημέρας: η Σύμβαση του ΟΗΕ κατά της Γενοκτονίας (9 Δεκεμβρίου) και η Οικουμενική Διακήρυξη των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων (10 Δεκεμβρίου). Το 1975, με την έβδομη Αρχή της Τελικής Πράξης του Ελσίνκι και τις «ανθρώπινες επαφές» στο γνωστό ως Τρίτο Κάνιστρο της Τελικής Πράξης, ο σεβασμός και η προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων κατέστη πλέον και βασική παράμετρος της ειρήνης και των φιλικών σχέσεων μεταξύ των κρατών, για την ακρίβεια τότε στα Δυτικά και Ανατολικά (ανατολικο-ευρωπαϊκά κράτη).13

Η ιστορική Οικουμενική Διακήρυξη των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων υιοθετήθηκε από τη Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ στο Παρίσι (10 Δεκεμβρίου 1948) με 48 ψήφους υπέρ, 8 (για την ακρίβεια 6) αποχές και 2 απουσίες. Οι αποχές προήλθαν από τη Σοβιετική Ένωση, τη Λευκορωσία, και την Ουκρανία που δεν ήταν ανεξάρτητα κράτη, την Τσεχοσλοβακία, την Πολωνία, τη Γιουγκοσλαβία, τη Νότια Αφρική και τη Σαουδική Αραβία. Κύριοι εμπνευστές και συντάκτες της Οικουμενικής Διακήρυξης ήταν η Eleanor Roosevelt, σύζυγος του Αμερικανού προέδρου Roosevelt, ως πρόεδρος της επιτροπής σύνταξης της Διακήρυξης στο πλαίσιο της Επιτροπής Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων του ΟΗΕ, ο Λιβανέζος φιλόσοφος και διπλωμάτης Charles Malik και κυρίως ο Γάλλος νομικός και καθηγητής Rene Cassin και ο Καναδός νομικός και καθηγητής John Peters Humphrey, που εκπόνησε το πρώτο σχέδιο της Διακήρυξης. Η Οικουμενική Διακήρυξη είναι ο πρώτος παγκόσμιος κατάλογος των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και αποτελείται από 30 άρθρα.14

Τα ανθρώπινα δικαιώματα διακρίνονται σε κατηγορίες. Μια πρώτη διάκριση είναι τα αρνητικά και θετικά δικαιώματα. Άλλη διάκριση είναι τα ατομικά και συλλογικά δικαιώματα.15 Ωστόσο, η διάκριση ανθρωπίνων δικαιωμάτων που έχει στο διεθνές δίκαιο είναι αυτή που καθιέρωσε στη δεκαετία του 1970 ο Τσεχοσλοβάκος νομικός Karel Vasak, και δημοσιεύτηκε το 1977 στο περιοδικό Courier της UNESCO. Έχοντας κατά νου το σύνθημα της Γαλλικής Επανάστασης που εστίαζε στο τρίπτυχο «Ελευθερία, Ισότητα, Αδελφοσύνη», πρότεινε τη διάκριση σε τρεις γενιές ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Η διάκριση αυτή των δικαιωμάτων δημιουργεί ομάδες δικαιωμάτων ανάλογα με το είδος της υποχρέωσης που επιβάλλουν στα κράτη αλλά ταυτόχρονα αντιπροσωπεύει μια χρονολογική εξέλιξη.16

 

Η πρώτη γενιά αφορά τα ατομικά δικαιώματα, γνωστά και ως θεμελιώδεις ελευθερίες και τα πολιτικά δικαιώματα. Στα μεν ατομικά δικαιώματα συμπεριλαμβάνονται τα δικαιώματα στη ζωή, στην ελευθερία και στην ισότητα χωρίς διακρίσεις, την ελευθερία γνώμης και έκφρασης, το δικαίωμα στον ιδιωτικό βίο, κ.λ.π. Στα δε πολιτικά δικαιώματα περιλαμβάνονται το δικαίωμα στις ελεύθερες εκλογές και του εκλέγειν και εκλέγεσθαι, η συμμετοχή όλων των ανθρώπων στη διακυβέρνηση της χώρας τους, κ.λ.π. Η δεύτερη γενιά αφορά τα οικονομικά, κοινωνικά και πολιτιστικά δικαιώματα, όπου εντάσσονται τα δικαιώματα στην κατοικία και στην εξασφάλιση της υγείας και ευημερίας, στην εργασία και στην επιλογή της εργασίας, το δικαίωμα στην κοινωνική προστασία και στην ασφάλιση, το δικαίωμα στην παιδεία κ.λ.π., ενώ τυγχάνουν ειδικής μέριμνας η μητρότητα, η παιδική ηλικία, η γεροντική ηλικία και η αναπηρία  και η τρίτη γενικά τα δικαιώματα αλληλεγγύης, όπου περιλαμβάνονται το δικαίωμα στην ανάπτυξη σε ατομικό και συλλογικό επίπεδο, το δικαίωμα στην ειρήνη, το δικαίωμα στην πολιτιστική κληρονομιά, κ.λ.π.17

Όπως αναφέρθηκε παραπάνω, τα εσωτερικά νομικά συστήματα των κρατών είχαν ξεκινήσει από τον 19ο αιώνα να αποτυπώνουν ρυθμίσεις για την προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στα εθνικά τους Συντάγματα και στην εθνική τους νομοθεσία. Ωστόσο, η προστασία τους σε διεθνές επίπεδο κρίθηκε επιτακτική ειδικότερα μετά τον Β΄Π.Π.. Είναι σημαντικό να αναφέρουμε ότι η διεθνής προστασία ανθρωπίνων δικαιωμάτων έχει πλεονεκτήματα και μειονεκτήματα. Στα πλεονεκτήματα συγκαταλέγονται η διασφάλιση καλύτερου ελέγχου των ενεργειών των κρατών, η ανάπτυξη κοινών αξιών και προτύπων και το πιο σημαντικό η δυνατότητα άσκησης πολιτικής πίεσης από την πλευρά της διεθνούς κοινότητας στα κράτη. Στα μειονεκτήματα θα μπορούσαμε να πούμε ότι περιλαμβάνονται οι ήδη υπάρχουσες πολιτικές και ιδεολογικές διαφορές, ερωτηματικά αναφορικά με την προθυμία των κρατών να αναπτύξουν νέες ή να θέσουν σε ισχύ ήδη υφιστάμενες νόρμες και οι πιθανότητες που έχουν τα κράτη προκειμένου να αποφύγουν τη νομική δεσμευτική εξουσία που κατέστη εφικτή από το διεθνές δίκαιο.18

 

Μετά τον Β’ Π.Π., το ζήτημα της διεθνούς προστασίας των ανθρωπίνων δικαιωμάτων απέκτησε νέα διάσταση, ύστερα από τις φρικαλεότητες του πολέμου, γεγονός που επέφερε σημαντικές αλλαγές στην αντίληψη περί διεθνούς δικαίου ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Και αυτό με τη σειρά του επέφερε άλλες σημαντικές αλλαγές στο διεθνές δίκαιο και πρώτα στη δημιουργία του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών, που σηματοδότησε μια νέα εποχή στην ιστορία των διεθνών σχέσεων. Η προστασία των δικαιωμάτων του ανθρώπου πλέον παρέχεται σε δυο τουλάχιστον επίπεδα: σε οικουμενικό επίπεδο παρέχεται από τον Οργανισμό Ηνωμένων Εθνών και σε περιφερειακό επίπεδο από πολλούς διεθνείς οργανισμούς που εκπροσωπούν ομάδες κρατών σε ηπειρωτικό επίπεδο. Σήμερα υπάρχουν τρεις πολύ καλά οργανωμένους οργανισμούς που διαθέτουν τη δική τους υποδομή και τους δικούς τους μηχανισμούς για την προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων : 1. Το ευρωπαϊκό περιφερειακό σύστημα με το Συμβούλιο της Ευρώπης 2. Το αμερικανικό περιφερειακό σύστημα με τον Οργανισμό των Αμερικανικών Κρατών και 3. Το αφρικανικό περιφερειακό σύστημα με την Αφρικανική Ένωση. Γενικά μιλώντας, οι οργανισμοί σε περιφερειακό επίπεδο έχουν καλύτερες πιθανότητες να επιτύχουν τη συναίνεση των κρατών σε συγκεκριμένα ζητήματα εξαιτίας των στενών ιστορικών, πολιτικών και πολιτιστικών σχέσεων. Η ενδυνάμωση της περιφερειακής συνεργασίας επιτυγχάνεται από το γεγονός ότι μπορεί να οδηγήσει σε μια αποτελεσματικότερη εξωτερική πολιτική σε παγκόσμιο επίπεδο. Κατά συνέπεια, τα περιφερειακά συστήματα διαθέτουν αποτελεσματικότερους μηχανισμούς προστασίας ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Κάποια περιφερειακά συστήματα δεν είναι απαραίτητα οργανωμένα σε γεωγραφική αλλά σε πολιτική – πολιτιστική βάση, όπως για παράδειγμα ο Arab League και ο Οργανισμός Ισλαμικής Συνεργασίας. Ο ASEAN είναι ένας εξίσου σημαντικός περιφερειακός οργανισμός αλλά οι δραστηριότητές του είναι ακόμα σε εμβρυϊκό στάδιο.19

 

Σε οικουμενικό επίπεδο, ο Οργανισμός Ηνωμένων Εθνών (ΟΗΕ) ιδρύθηκε το 1945, με απώτερο σκοπό τη συνεργασία των ηγετών του πλανήτη στην κωδικοποίηση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων σε ένα παγκόσμια αναγνωρισμένο καθεστώς συνθηκών, θεσμών και νορμών. Και έκτοτε, αυτοί οι δρώντες έχουν παρουσιάσει αξιοσημείωτη πρόοδο στην προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, μολονότι η θεσμοποίηση και η υλοποίηση διαφορετικών δικαιωμάτων πραγματοποιείται σε διάφορα στάδια.20

Οι οργανωτικές δομές του ΟΗΕ που είναι επιφορτισμένες με την παρακολούθηση και επιβολή της εφαρμογής διατάξεων διαχωρίζονται σε εκείνες που προβλέπονται από τον Χάρτη Θεμελιωδών Δικαιωμάτων και σε εκείνες που προβλέπονται από τις διάφορες συνθήκες ανθρωπίνων δικαιωμάτων που υιοθετούνται στο πλαίσιο του ΟΗΕ. Στην πρώτη κατηγορία ανήκουν α) η Γενική Συνέλευση, η οποία είναι επιφορτισμένη με τη συζήτηση οιωνδήποτε ερωτημάτων ή ζητημάτων αναφορικά με τα ανθρώπινα δικαιώματα στο πλαίσιο του Χάρτη των Ηνωμένων Εθνών και έχει εκτεταμένες αρμοδιότητες και δυνατότητες στον τομέα αυτό. Σύμφωνα με τον Χάρτη, έχει τη δυνατότητα σύστασης επικουρικών οργάνων για την εκτέλεση των λειτουργιών της, τις Επιτροπές, εκ των οποίων δυο από τις έξι είναι επιφορτισμένες με την διαχείριση και αντιμετώπιση ζητημάτων ανθρωπίνων δικαιωμάτων: την Επιτροπή Κοινωνικών, Ανθρωπιστικών και Πολιτιστικών Υποθέσεων (Τρίτη Επιτροπή) και την Νομική Επιτροπή (έκτη επιτροπή) β) Συμβούλιο Ασφαλείας, του οποίου πρωταρχική ευθύνη είναι η προώθηση και διατήρηση της ειρήνης και ασφάλειας σε διεθνές επίπεδο, γ) το  Οικονομικό και Κοινωνικό Συμβούλιο (ECOSOC), ένα εκ των βασικότερων οργάνων του ΟΗΕ στην αντιμετώπιση ζητημάτων σχετικών με ανθρώπινα δικαιώματα, είναι αρμόδιο να προβεί σε διατύπωση συστάσεων για την προώθηση του σεβασμού και την τήρηση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και θεμελιωδών ελευθεριών για όλους. Ωστόσο, ο ρόλος έχει περιοριστεί σε σημαντικό βαθμό ύστερα από την ίδρυση του δ) Συμβουλίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων το 2006, το οποίο ήλθε προς αντικατάσταση της Επιτροπής Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων και ανέλαβε τον ρόλο και το έργο της Επιτροπής αυτής. Αποτελείται από 47 κράτη μέλη, τα οποία επιλέγονται απευθείας και ξεχωριστά από τη Γενική Συνέλευση, ε) o Ύπατος Αρμοστής των Ηνωμένων Εθνών για τα ανθρώπινα δικαιώματα, θεσμός που δημιουργήθηκε σύμφωνα με ψήφισμα της Γενικής Συνέλευσης την 7η Ιανουαρίου 1994. Διορίζεται από το Γενικό Γραμματέα του ΟΗΕ και ο διορισμός εγκρίνεται από τη Γενική Συνέλευση. Η θητεία του είναι τετραετής και προβλέπεται δυνατότητα επανεκλογής για μια επιπλέον τετραετία. Είναι επιφορτισμένος με την προώθηση και προστασία των δικαιωμάτων και της αποτελεσματικής απόλαυσης τους από όλους, στ) το Διεθνές Δικαστήριο που είναι αρμόδιο για την διευθέτηση νομικών διαφορών υποβαλλομένων από τα κράτη μέλη και την παροχή συμβουλευτικής γνώμης σε τυχόν ερωτήματα νομικής φύσεως που θα ζητηθούν  από τη Γενική Συνέλευση ή το Συμβούλιο Ασφαλείας, ζ) η Διεθνής Οργάνωση Εργασίας, ένας από τους εξειδικευμένους φορείς του ΟΗΕ με 185 κράτη μέλη. Η αποστολή του είναι η προώθηση και υλοποίηση προτύπων και θεμελιωδών αρχών και δικαιωμάτων στον τομέα της εργασίας, η ενίσχυση της εργασίας σε ισότιμες συνθήκες και ευκαιρίες εισοδήματος για άντρες και γυναίκες, η προώθηση της κοινωνικής προστασίας και η ενδυνάμωση του τριμερούς συστήματος και του κοινωνικού διαλόγου. Άλλα εξειδικευμένα όργανα του ΟΗΕ είναι ο Οργανισμός για τη Διατροφή και τη Γεωργία, το Διεθνές Ταμείο για την Αγροτική Ανάπτυξη, ο  Εκπαιδευτικός, Επιστημονικός και Πολιτιστικός Οργανισμός (UNESCO), ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (WHO), κ.λ.π. Στη δεύτερη κατηγορία ανήκουν : η Επιτροπή Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, η Επιτροπή για την Προώθηση των Οικονομικών, Κοινωνικών και Πολιτιστικών Δικαιωμάτων, η Επιτροπή για την εξάλειψη των φυλετικών διακρίσεων, η Επιτροπή για τα Δικαιώματα του Παιδιού, κ.λ.π.21

Σε περιφερειακό επίπεδο, οι περιφερειακοί οργανισμοί διαθέτουν δικά τους όργανα και μηχανισμούς προστασίας ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Ενδεικτικά αναφέρεται ότι το αφρικανικό περιφερειακό σύστημα απαρτίζεται από όργανα και θεσμούς υπό την Αφρικανική Ένωση, η οποία συμπεριλαμβάνει όλα τα αφρικανικά κράτη πλην του Μαρόκου, το οποίο αποχώρησε το 1984 εξαιτίας μιας διαφοράς αναφορικά με τη Δυτική Σαχάρα. Όργανα της Αφρικανικής Ένωσης είναι η Αφρικανική Επιτροπή για τα δικαιώματα των ανθρώπων, το Παναφρικανικό Κοινοβούλιο, το Συμβούλιο για την Ειρήνη και την Ασφάλεια, το Οικονομικό και Κοινωνικό Συμβούλιο, το Αφρικανικό Δικαστήριο για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου και των Λαών, την Αφρικανική Επιτροπή για τα δικαιώματα και την ευημερία του παιδιού, κ.λ.π., τα οποία όλα είναι επιφορτισμένα με την διαχείριση και αντιμετώπιση ζητημάτων σχετικών με ανθρώπινα δικαιώματα. Επίσης, αξίζει να σημειωθεί ότι η Ε.Ε. κατά την τελευταία δεκαετία έχει προχωρήσει σε συμπράξεις με αρκετά από τα όργανα αυτά, για την καλύτερη προώθηση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.22

Στο αμερικανικό περιφερειακό σύστημα, ο Οργανισμός Αμερικανικών κρατών έχει αφιερώσει το μεγαλύτερο μέρος των προσπαθειών του στην προστασία των δικαιωμάτων του ανθρώπου. Ιδρύθηκε το 1948 ως οργανισμός για την προώθηση της δημοκρατίας, της δικαιοσύνης και των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στην περιοχή και αποτελείται από 35 κράτη μέλη. Έχει υιοθετήσει συνθήκες με συγκεκριμένα θέματα και αρκετές Διακηρύξεις με ανθρωποκεντρική διάσταση όπως τον Διαμερικανικό Δημοκρατικό Χάρτη της Οργάνωσης Αμερικανικών Κρατών (2001). Βασικά του όργανα είναι η Διαμερικανική Επιτροπή Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων και το Διαμερικανικό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, των οποίων οι ρόλοι είναι διαφορετικοί και αλληλοσυμπληρώνονται. Τέλος, αξίζει να αναφερθεί η ύπαρξη άλλων δυο περιφερειακών οργανισμών με υπερεθνικές αρμοδιότητες στο πεδίο των ανθρωπίνων δικαιωμάτων: α) η Κοινότητα των Άνδεων, που είναι ένας διεθνής οργανισμός με τέσσερα κράτη μέλη και β) η MERCOSUR, πολιτικός και οικονομικός οργανισμός με έξι κράτη μέλη. Η θεσμική του αποστολή είναι η προώθηση της ελεύθερης διακίνησης αγαθών και ανθρώπων. Εκκινούμενη από τον τέως πρόεδρο της Αργεντινής, Nestor Kirchner, προχώρησε στην ίδρυση ενός Ινστιτούτου για Δημόσιες Πολιτικές στον τομέα των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Ο Οργανισμός Αμερικανικών Κρατών έχει στενή συνεργασία με την Ε.Ε. στο πεδίο των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, η οποία αποτυπώνεται στο Μνημόνιο Κατανόησης που έχει υπογράψει με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή το Δεκέμβριο 2009.23

Η Ευρώπη διαθέτει ένα αρκετά αναπτυγμένο σύστημα ανθρωπίνων δικαιωμάτων με αρκετούς οργανισμούς επιφορτισμένους με την προστασία και προώθηση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Ο σημαντικότερος οργανισμός από αυτή την άποψη είναι το Συμβούλιο της Ευρώπης που έχει θεσπίσει την ανάπτυξη ενός συστήματος προστασίας ανθρωπίνων δικαιωμάτων κατά τη δεκαετία του ’50. Σήμερα, το Συμβούλιο της Ευρώπης διαθέτει το πιο εκτεταμένο και με ευρύτατη εμβέλεια περιφερειακό σύστημα στο πεδίο των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Στην πληθώρα των οργάνων που διαθέτει, συγκαταλέγονται η Επιτροπή Υπουργών, το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, ο Επίτροπος Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, διάφορες επιτροπές, κ.λ.π. Το πιο σημαντικό όμως είναι ότι πέρα από την πληθώρα των οργάνων που υφίστανται για αυτό το σκοπό, εξέχοντα ρόλο στην αντιμετώπιση ζητημάτων ανθρωπίνων δικαιωμάτων εξέχοντα ρόλο έχουν η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, ο Οργανισμός για την Ασφάλεια και τη Συνεργασία στην Ευρώπη και το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο.24

Εν αντιθέσει με την Αμερική, την Ευρώπη και την Αφρική, η Ασία δεν διαθέτει έναν περιφερειακό μηχανισμό προστασίας ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Ωστόσο, μια αξιοσημείωτη εξέλιξη στον τομέα αυτό παρατηρήθηκε με την ίδρυση το 1967 της Ένωσης Χωρών της Νοτιοανατολικής Ασίας (ASEAN) με 10 κράτη μέλη, και στοχεύει κυρίως στην ενίσχυση της οικονομικής και πολιτικής συνεργασίας στην περιοχή της Νοτιοανατολικής Ασίας. Έχει δικά της όργανα όπως η Διακυβερνητική Επιτροπή για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα, η Επιτροπή για εφαρμογή της Διακήρυξης της ASEAN αναφορικά με την προάσπιση και προαγωγή των δικαιωμάτων των μεταναστών εργατών, η Επιτροπή για Προώθηση και Προστασία των Δικαιωμάτων των Γυναικών και Παιδιών. Έχει στενή συνεργασία με την Ε.Ε., καθώς η Ε.Ε. είναι ο τρίτος μεγαλύτερος εμπορικός εταίρος της ASEAN και ο μεγαλύτερος απευθείας χρηματοδότης της καθώς υλοποιεί σημαντικές επενδύσεις. Τέλος, κρίνεται σκόπιμη η αναφορά στην Ένωση Περιφερειακής Συνεργασίας Νότιας Ασίας που  ιδρύθηκε το 1985 και απαρτίζεται από 8 κράτη μέλη. Και αυτό γιατί έχει υιοθετήσει πληθώρα εργαλείων για την αντιμετώπιση ζητημάτων ανθρωπίνων δικαιωμάτων όπως τη Σύμβαση για πρόληψη και καταπολέμηση της εμπορίας γυναικών και παιδιών, τον Κοινωνικό Χάρτη, τον Χάρτη της Δημοκρατίας, το Πρόγραμμα για άμβλυνση της φτώχειας και την ανάπτυξη της υγείας και κοινωνίας.25

Επίλογος

Τα ανθρώπινα δικαιώματα είναι ένα πεδίο που θα συνεχίσει να παρουσιάζει προκλήσεις και να απασχολεί την διεθνή κοινότητα, καθώς παράλληλα με τις εξελίξεις σε αρκετούς τομείς, όπως τεχνολογία, εμπόριο, οικονομία, παιδεία, κ.λ.π. παρατηρούνται σημαντικές και εκτεταμένες παραβιάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Παρά την ύπαρξη πληθώρας των διεθνών οργανισμών που διαχειρίζονται ζητήματα αναφορικά με ανθρώπινα δικαιώματα, αποτελεί αναμφισβήτητο γεγονός ότι οι διεθνείς αυτοί οργανισμοί αντιμετωπίζουν αρκετά προβλήματα και εμπόδια στην προσπάθειά τους για προάσπιση και προώθηση ανθρωπίνων δικαιωμάτων, το κυριότερο εκ των οποίων είναι η κυριαρχία των κρατών. Τα κράτη είναι πιθανό να επιλέγουν να υπογράψουν μια διεθνή συνθήκη, προκειμένου να μην αποκοπούν από την υπόλοιπη διεθνή κοινότητα, όμως η συμμόρφωσή τους με αυτές τις συνθήκες και η ένταξη αυτών στην εθνική τους νομοθεσία είναι κάτι τελείως διαφορετικό. Ωστόσο, έχουν να επιδείξουν σημαντικά επιτεύγματα και σημαντικό έργο προς αυτή την κατεύθυνση σε παγκόσμιο επίπεδο και θα πρέπει να επαινεθούν για αυτό. Είναι όμως βέβαιο ότι ο ρόλος του ΟΗΕ και των άλλων διεθνών οργανισμών εξακολουθεί να είναι κρίσιμος για την προώθηση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και μπορούν να επιτύχουν ακόμη καλύτερα αποτελέσματα, τα οποία θα είναι ορατά στο μέλλον και θα τα καρπωθούν οι μελλοντικές γενιές.

Παραπομπές

  1. pdf
  2. dikaiomata.pdf, Γενική Γραμματεία Διαφάνειας και Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων του Υπουργείου Δικαιοσύνης, Ανθρώπινα Δικαιώματα, Εθνικό Σχέδιο Δράσης, 2013
  3. Tamαs Lattmann – Norbert Tσth – Balαzs Vizi, INTERNATIONAL PROTECTION OF HUMAN RIGHTS, National University of Public Service Institute of International Studies Budapest, 2014
  4. pdf
  5. dikaiomata.pdf, Γενική Γραμματεία Διαφάνειας και Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων του Υπουργείου Δικαιοσύνης, Ανθρώπινα Δικαιώματα, Εθνικό Σχέδιο Δράσης, 2013
  6. pdf
  7. http://foundation.parliament.gr/VoulhFoundation/VoulhFoundationPortal/images/site_content/voulhFoundation/file/Ektheseis/Epidavros/5.pdf
  8. dikaiomata.pdf, Γενική Γραμματεία Διαφάνειας και Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων του Υπουργείου Δικαιοσύνης, Ανθρώπινα Δικαιώματα, Εθνικό Σχέδιο Δράσης, 2013
  9. J. Baylis & S. Smith, Η παγκοσμιοποίηση της διεθνούς πολιτικής, «Μια εισαγωγή στις διεθνείς σχέσεις», κεφ. 31 σελ. 860, εκδ. Επίκεντρο, 2005
  10. pdf
  11. J. Baylis & S. Smith, Η παγκοσμιοποίηση της διεθνούς πολιτικής, «Μια εισαγωγή στις διεθνείς σχέσεις», κεφ. 31 σελ. 860, εκδ. Επίκεντρο, 2005

12.,13.,14.&15. 01_chapter_9.pdf

16.,18.&19. Tamαs Lattmann – Norbert Tσth – Balαzs Vizi,  INTERNATIONAL PROTECTION OF HUMAN RIGHTS, National University of Public Service Institute of International Studies Budapest, 2014

  1. 01_chapter_9.pdf
  2. https://www.cfr.org/report/global-human-rights-regime

21., 22.,23.,24.&25. (http://www.fp7-frame.eu/frame-reps-4-1/

Ακολουθήστε το The Indicator στο Google news

Σχετικά Νέα