Αυτά ήταν τα σημαντικότερα γεγονότα για το 2017

INDICATOR

6 έτη ago

Άρθρο της Βίκυς Μανιάτη

Καθώς το 2017 έχει ήδη παρέλθει δίνοντας την θέση του στο 2018 – ήδη διανύουμε τον πρώτο μήνα του νέου έτους – πολλοί αναλυτές προβαίνουν, όπως συμβαίνει άλλωστε κάθε χρόνο, σε μια ανασκόπηση της περασμένης χρονιάς, επιχειρώντας να προσδιορίσουν ποια γεγονότα αποτέλεσαν ορόσημα και να αναλύσουν τόσο τις αιτίες που οδήγησαν σε αυτά όσο και τον ρόλο που διαδραματίζουν στη διαμόρφωση της διεθνούς σκηνής.

Μολονότι, υπάρχουν πολλές διαφορετικές εκτιμήσεις για το ποια γεγονότα θεωρούνται ορόσημα για το 2017, ωστόσο μελετητές και αναλυτές συγκλίνουν σε αρκετά σημεία. Επομένως, τα γεγονότα που θεωρούνται ορόσημα για το έτος 2017 είναι:

Εκλογή του Antonio Guterres στην θέση του Γενικού Γραμματέα των Ηνωμένων Εθνών. Την 1^η Ιανουαρίου 2017, ο Antonio Guterres αναλαμβάνει τα καθήκοντα Γενικού Γραμματέα των Ηνωμένων Εθνών για πέντε χρόνια, διαδεχόμενος τον προκάτοχό του Ban – Ki Moon, ο οποίος βρισκόταν στο τιμόνι του διεθνούς σώματος για δυο θητείες. Η επιλογή του Guterres – ο οποίος προηγουμένως είχε υπηρετήσει ως Ύπατος Επίτροπος των Ηνωμένων Εθνών για τους Πρόσφυγες (2005 – 2015) και ως Πρωθυπουργός της Πορτογαλίας (1995 – 2002) έγινε από το Συμβούλιο Ασφαλείας τον Οκτώβριο του 2016.¹
Εκλογή του Ντ. Τραμπ στο αξίωμα του Προέδρου των ΗΠΑ. Την 20^η Ιανουαρίου 2017, ο ρεπουμπλικανός δισεκατομμυριούχος Ντ. Τραμπ σε ηλικία 70 ετών, αναδείχθηκε ως ο 45^ος Πρόεδρος των ΗΠΑ, δεσμευόμενος να ακολουθήσει μια πολιτική βασιζόμενη στο δόγμα «America First».² Η προεκλογική εκστρατεία του Τραμπ βασίστηκε στη δέσμευσή του ότι θα άλλαζε τα πράγματα και θα ακολουθούσε διαφορετική πορεία στην εξωτερική πολιτική της χώρας. Πράγματι, φάνηκε συνεπής στο λόγο του από την ημέρα που εισήλθε στο Λευκό Οίκο. Ακύρωσε τη συμμετοχή των ΗΠΑ στο Σύμφωνο Συνεργασίας των Δυο πλευρών του Ειρηνικού (Trans-Pacific Partnership / TPP), απέσυρε τις ΗΠΑ από τη Συμφωνία των Παρισίων για την Κλιματική Αλλαγή, αρνήθηκε να πιστοποιήσει ότι το Ιράν τηρεί τις υποχρεώσεις του αναφορικά με την πυρηνική συμφωνία, αναγνώρισε την Ιερουσαλήμ ως την πρωτεύουσα του Ισραήλ, ενίσχυσε την χρήση τηλεκατευθυνόμενων αεροπλάνων και έθεσε τη δημοκρατία και τα ανθρώπινα δικαιώματα στο περιθώριο της αμερικανικής εξωτερικής πολιτικής. Ωστόσο, ο Τραμπ δεν έχει τηρήσει όλες του τις προεκλογικές δεσμεύσεις. Δεν απέσυρε αλλά ενίσχυσε περισσότερο τις αμερικανικές στρατιωτικές δυνάμεις στο Αφγανιστάν και δεν έχει αναγνωρίσει την Κίνα ως ρυθμιστή νομισματικής πολιτικής ούτε έχει εγκαταλείψει τη Συμφωνία Ελεύθερου Εμπορίου Βόρειας Αμερικής (NAFTA). Όμως η σκληρή προεκλογική του δέσμευση αναφορικά με την πολιτική του στον τομέα του εμπορίου είναι πιθανό να αποτελέσει σύντομα πολιτική των ΗΠΑ. Ο Τραμπ είναι έτοιμος να προβεί σε κυρώσεις κατά της Κίνας για τις εμπορικές της πρακτικές, οι απαιτήσεις του αναφορικά με αναθεώρηση της NAFTA φαίνονται να μην συναντούν την αποδοχή του Καναδά και του Μεξικού και ήδη κάνει πόλεμο σε χαμηλό επίπεδο ενάντια στον Παγκόσμιο Οργανισμό Εμπορίου. Η απόρριψη – από τον Τραμπ – των παραδοσιακών πρακτικών στην εξωτερική πολιτική της χώρας έχει προκαλέσει ερωτηματικά ακόμα και κάποιους Ρεπουμπλικανούς για το εάν το δόγμα «America First» συνεπάγεται την αποδοχή ενός «δόγματος υποχώρησης». Αρκετοί από τους στενούς συμμάχους των ΗΠΑ ανησυχούν. Φοβούνται ότι η εποχή των ΗΠΑ ως ηγέτιδα δύναμη σε παγκόσμιο επίπεδο πλησιάζει στο τέλος της. Εάν αυτό συμβεί, τότε οι συνέπειες θα είναι τεράστιες.³
Εκλογή του Νέου Προέδρου του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου. Στις Βρυξέλλες, κατά τη διήμερη Σύνοδο Κορυφής του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου (9 & 10 Μαρτίου 2017), παράλληλα με τις συζητήσεις για τη συνεχιζόμενη προσφυγική και μεταναστευτική κρίση καθώς και για τις απειλές στους τομείς της εξωτερικής ασφάλειας και άμυνας, αποφασίστηκε η επανεκλογή του Ντόναλντ Τουσκ στο αξίωμα του Προέδρου του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου για μια επιπλέον θητεία 2 χρόνων. Ο Τουσκ απολαμβάνει ευρείας αποδοχής από τους Ευρωπαίους ηγέτες, ωστόσο η επανεκλογή του συνάντησε τις σφοδρές αντιδράσεις της χώρας προέλευσής του, της Πολωνίας, όπου το κυβερνόν κόμμα «Για το Νόμο και τη Δικαιοσύνη» εξετάζει το ενδεχόμενο αντικατάστασής του με τον Jacek Saryusz – Wolski, νυν Πολωνός βουλευτής στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο.⁴
Ενεργοποίηση του άρθρου 50 από το Ηνωμένο Βασίλειο. Το δημοψήφισμα του Ιουνίου 2015 αναφορικά με την έξοδο της χώρας από το Ηνωμένο Βασίλειο ήταν απλά συμβουλευτικό. Στην πραγματικότητα, για την έναρξη των διαδικασιών «διαζυγίου» από την Ευρωπαϊκή Ένωση, απαραίτητη προϋπόθεση ήταν η ενεργοποίηση του άρθρου 50 της Συνθήκης της Λισαβώνας από την πλευρά της Βρετανίας. Η κίνηση αυτή από την οποία δεν υπάρχει επιστροφή, έλαβε χώρα τελικά την 29^η Μαρτίου. Η Βρετανία τώρα έχει χρονικό περιθώριο 2 ετών έως την 29^η Μαρτίου 2019, προκειμένου να διαπραγματευτεί τους όρους αποχώρησής της από την Ε.Ε.. Η πρωθυπουργός της χώρας, Τερέζα Μέι, επιχείρησε να ενισχύσει την αδύναμη διαπραγματευτικά θέση της Βρετανίας την άνοιξη με την πρόωρη προσφυγή σε κάλπες. Ωστόσο, η απόφαση αυτή γύρισε μπούμερανγκ. Η πολιτική της παράταξη, το Κόμμα των Συντηρητικών, απώλεσε την κοινοβουλευτική πλειοψηφία και η Μέι κατέληξε να ηγείται ενός αποδυναμωμένου Κοινοβουλίου. Στις αρχές Δεκεμβρίου, η Βρετανία και η Ε.Ε. κατέληξαν σε μια συμφωνία αναφορικά με κάποια κρίσιμα προκαταρκτικά θέματα, όπου περιλαμβανόταν και ο ορισμός του ποσού που υποχρεούται η Βρετανία να καταβάλει για την διευθέτηση των χρεών της απέναντι στην Ε.Ε. (υπολογίζεται κάπου ανάμεσα σε 40 – 60 δισεκατομμύρια ευρώ). Με την προϋπόθεση ότι η συμφωνία αυτή θα ισχύσει, οι δυο πλευρές θα έχουν τώρα τη δυνατότητα να εστιάσουν στους όρους που θα καθορίζουν την μελλοντική τους σχέση στον οικονομικό τομέα. Αυτές οι διαπραγματεύσεις θα είναι δύσκολες καθώς τα κράτη μέλη της Ε.Ε. δεν έχουν συμφωνήσει ακόμα μεταξύ τους για τους όρους που θα προσφέρουν και το Βρετανικό Κοινοβούλιο έχει ασκήσει το δικαίωμά του να ψηφίσει επί της τελικής συμφωνίας. Σε περίπτωση που δεν ολοκληρωθεί η διαδικασία έως την 29^η Μαρτίου 2019, ή εάν δεν υπάρξει ομόφωνη συμφωνία της Ε.Ε. για παράταση, η Βρετανική πλευρά θα βρεθεί αντιμέτωπη με το σενάριο της εξόδου της χώρας από την Ε.Ε. με σκληρούς όρους. Αυτό το ενδεχόμενο με τη σειρά του θα μεγιστοποιούσε την αναστάτωση που θα προκαλέσει το διαζύγιο του Ηνωμένου Βασιλείου με την Ε.Ε. Ήδη τα περιθώρια στενεύουν και ο χρόνος μετράει αντίστροφα.⁵
Εορτασμός της 60^ης Επετείου της Υπογραφής της Συνθήκης της Ρώμης. Την 25^η Μαρτίου, συμπληρώθηκαν 60 χρόνια από την υπογραφή της Συνθήκης της Ρώμης. Η Συνθήκη, η οποία υπεγράφη το 1957, έθεσε τα θεμέλια για την ίδρυση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής Κοινότητας (ΕΟΚ), η οποία αποτέλεσε τον προάγγελο για την δημιουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Οι Ευρωπαίοι ηγέτες κατέληξαν σε συμφωνία για ένα χάρτη πορείας αναφορικά με το μέλλον του ευρωπαϊκού μπλοκ σε μια συνάντηση στη Μπρατισλάβα στα τέλη του 2016, όπου περιλαμβανόταν μια περίοδος προβληματισμού, η οποία θα τελείωνε με τους εορτασμούς στην ιταλική πρωτεύουσα. Ο εορτασμός της επετείου έχει ιδιαίτερη σημασία, καθώς η συνοχή σε .. έχει υποστεί πολλά πλήγματα τα τελευταία χρόνια, ως αποτέλεσμα των δυσχερειών στον τομέα της οικονομίας, της περιφερειακής προσφυγικής και μεταναστευτικής κρίσης καθώς και των ανατροπών στο πολιτικό σκηνικό όπως η ψήφος των Βρετανών πολιτών για την έξοδο του Ηνωμένου Βασιλείου από την Ε.Ε.⁶
Ανάκαμψη της παγκόσμιας ανάπτυξης. Δέκα χρόνια αφότου ξεκίνησε η μεγάλη ύφεση, η παγκόσμια οικονομική ανάπτυξη παρουσιάζει σημάδια επιτάχυνσης και οι αγορές παγκοσμίως φτάνουν σημειώνουν υψηλά ρεκόρ.⁷Την 10^η Οκτωβρίου, το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο (ΔΝΤ) δημοσιοποίησε τις προβλέψεις του για την παγκόσμια οικονομική ανάπτυξη για αυτό και τον επόμενο χρόνο, σύμφωνα με τις οποίες αναμένεται να φτάσει σε επίπεδα 3,6% και 3,7 αντίστοιχα, ποσοστά σημαντικά υψηλότερα από το 3,2% του προηγούμενου χρόνου. Επίσης, προβλέπεται ταχύτερη ανάπτυξη φέτος για το 75% της παγκόσμιας οικονομίας. Αυτή αποτελεί την ταχύτερη ανάκαμψη σε παγκόσμια οικονομία εδώ και μια δεκαετία με την πλειοψηφία των κυριότερων οικονομιών να μετατοπίζεται από το πεδίο της διαφοροποίησης στο πεδίο του συγχρονισμού και την πλειοψηφία των αναδυόμενων οικονομιών να έχει πιο αισθητή και ισορροπημένη παρουσία.⁸ Η αμερικανική οικονομία παρουσίασε ρυθμό ανάπτυξης 3,3% το τρίτο τετράμηνο του 2017, υψηλό ποσοστό τα τρία τελευταία χρόνια ενώ η ανεργία βρίσκεται στο πιο χαμηλό επίπεδο από το 2000. Η Κίνα φαίνεται να πετυχαίνει το στόχο της για ρυθμό ανάπτυξης 6,5% το 2017, ωστόσο συνεχίζει να είναι αντιμέτωπη με κινδύνους. Ακόμα και η Ρωσία, η οποία για αρκετά χρόνια αγωνιζόταν εξαιτίας των χαμηλών τιμών πετρελαίου και των κυρώσεων σε βάρος της Ουκρανίας, παρουσιάζει συγκρατημένη ανάπτυξη. Το βασικό ερώτημα είναι εάν οι καλές ειδήσεις στον τομέα της οικονομίας προσδώσουν μια πολιτική ώθηση στην παγκοσμιοποίηση κατευνάζοντας τις αυξανόμενες τάσεις προστατευτισμού και εθνικισμού ανά την υφήλιο.⁹
Εκλογές στην ευρωπαϊκή ήπειρο. Το 2017 αναδεικνύεται σε εκλογικό έτος καθώς διεξάγονται πολυάριθμες εκλογικές αναμετρήσεις σε αρκετά ευρωπαϊκά κράτη. Στις Κάτω Χώρες, την 15η Μαρτίου, η διεξαγωγή των εθνικών εκλογών παρουσιάζεται ως εκλογές μεταξύ κομμάτων που έχουν φιλοευρωπαϊκό προσανατολισμό και των ανερχόμενων εθνικιστικών δυνάμεων.¹⁰ Η εκλογική νίκη του Mark Rutte φέρνει ανακούφιση στις άλλες ευρωπαϊκές κυβερνήσεις που αντιμετωπίζουν κύματα εθνικισμού.¹¹Στη Γαλλία, ο Emmanuel Macron αναδεικνύεται ως ο νικητής του δεύτερου γύρου των Προεδρικών εκλογών την 7η Μαίου, με τις υποσχέσεις του για καταπολέμηση της τρομοκρατίας, ενίσχυση του αρχηγείου της αστυνομίας, αυξήσεις μισθών, περικοπές φόρων κ.α. Στην Αγγλία, η απόφαση της πρωθυπουργού Τερέζα Μέι για πρόωρη προσφυγή σε κάλπες προκειμένου να ενισχυθεί η κοινοβουλευτική πλειοψηφία του κυβερνώντος κόμματος επέφερε το αντίθετο αποτέλεσμα: το κόμμα των Συντηρητικών παρέμεινε το μεγαλύτερο κόμμα στην Κάτω Βουλή, ωστόσο απώλεσε 12 έδρες. Στη Γερμανία, οι εκλογές της 24ης Σεπτεμβρίου οδήγησαν στην εκλογική νίκη του Κόμματος των Χριστιανοδημοκρατών με ποσοστό 33% και στην ανανέωση της θητείας της Άνγκελα Μέρκελ για μια ακόμα τετραετία στο αξίωμα της Καγκελαρίου.¹² Τέλος, θα πρέπει να αναφερθούμε στο δημοψήφισμα στην Καταλονία. Την 1^η Οκτωβρίου, στην πλούσια βορειοανατολική περιοχή της Ισπανίας, την Καταλονία, έλαβε χώρα δημοψήφισμα για την ανεξαρτησία της περιοχής. Η κεντρική κυβέρνηση θεώρησε παράνομη τη διενέργεια του δημοψηφίσματος. Η Μαδρίτη προέβη σε ενέργειες για την ανάκτηση του ελέγχου αλλά οι νομοθέτες στην Καταλονία την 27^η Οκτωβρίου τάχθηκαν με την ψήφο τους υπέρ της ανεξαρτησίας της περιοχής από την Ισπανία. Η ισπανική αντίδραση ήταν άμεση με τη διεξαγωγή νέων περιφερειακών εκλογών, ενώ παράλληλα προέβη σε διάλυση της Κυβέρνησης και αναστολής της αυτονομίας της περιοχής.¹³
Αξιοθαύμαστη άνοδος του Xi Jinping στην Κίνα. Η περασμένη χρονιά αποτέλεσε ένα θρίαμβο για τον Πρόεδρο Xi Jinping.¹⁴Παρά το γεγονός ότι η Κίνα κατάφωρα εκμεταλλεύεται προς όφελός της τους διεθνείς κανονισμούς εμπορίου, ο Xi επιδοκιμάστηκε με χειροκροτήματα για την ομιλία που εκφώνησε το Συνέδριο του Νταβός, υπερθεματίζοντας την παγκοσμιοποίηση και παρομοιάζοντας τον προστατευτισμό ως την ενέργεια του να «κλειδώνεται κάποιος σε ένα σκοτεινό δωμάτιο». Τον Απρίλιο, συναντήθηκε με τον αμερικανό ομόλογό του, Ντ. Τραμπ στο θέρετρο του Mar-a-Lago. Τον Ιούνιο, ο Xi έτυχε ακόμα μεγαλύτερης παγκόσμιας αποδοχής για την δέσμευσή του για διπλασιασμό των ορίων αναφορικά με την Συμφωνία των Παρισίων για την Κλιματική Αλλαγή. Ωστόσο, η σημαντικότερη επιτυχία του σημειώθηκε τον Οκτώβριο στο 19^ο Συνέδριο του Κινεζικού Κομμουνιστικού Κόμματος, όπου ο Xi αναγορεύτηκε ως ο Γενικός Γραμματέας του Κόμματος ανανεώνοντας την θητεία του για πέντε επιπλέον χρόνια. Επίσης ανακηρύχθηκε ο κύριος ηγέτης, τίτλος που τον είχαν αρνηθεί στον προκάτοχό του Hu Jintao. Το καλύτερο από όλα, ήταν το Συνέδριο ολοκλήρωσε τις εργασίες του χωρίς να ορίσει κανέναν ως διάδοχο του Xi Jinping. Όταν ο Τραμπ αποκάλεσε τον Xi ως «βασιλιά της Κίνας» κατά την επίσκεψή του το Νοέμβριο δεν ήταν λάθος. Ο Xi αποτελεί τον πιο ισχυρό ηγέτη της Κίνας από την εποχή του Μάο και είναι πολύ πιθανό να κυριαρχεί στην πολιτική σκηνή για αρκετό καιρό. Εάν αναρωτιέστε πως θα προσεγγίσει τα θέματα της εξωτερικής πολιτικής τα επόμενα χρόνια, αρκεί να αναλογιστείτε αυτό: στην ομιλία του που διήρκεσε 205 λεπτά στο Συνέδριο του Κόμματος, η χρήση των όρων «μεγάλη δύναμη» και «ισχυρή δύναμη» 26 φορές είναι ενδεικτική. Κατά συνέπεια, ας μην περιμένετε τον Xi να στέκεται στο περιθώριο ενώ οι άλλοι ηγέτες προσπαθούν να καθορίζουν την ατζέντα ή τους όρους του παιχνιδιού.¹⁵

Παραπομπές