Παίξε το τωρινό και το σίγουρο,
παίξε το για το μελλούμενο κι αβέβαιο!
Μη κρατάς τίποτα για υστερνή. Μου αρέσει ο κίντυνος.
Μπορεί να χαθούμε, μπορεί να σωθούμε.
Μη ρωτάς!
Απίθωνε κάθε στιγμή στα χέρια του κίντυνου τον κόσμον όλο!
Σαν σήμερα στις 18 Φεβρουαρίου του 1883 γεννιέται ο φιλόσοφος,μυθιστοριογράφος, ποιητής, θεατρικός συγγραφέας και δημοσιογράφος,Νίκος Καζαντζάκης.
Όμως το μεγάλο του «πάθος» είναι ο Νίτσε, για τον οποίον γράφει:
Μια μέρα εκεί που διάβαζα σκυμμένος στη Βιβλιοθήκη της Άγιας Γενεβιέβης, μια κοπέλα με ζύγωσε κι έγειρε από πάνω μου. Κρατούσε ανοιχτό ένα βιβλίο κι είχε βάλει το χέρι της κάτω από τη φωτογραφία ενός αντρός που ‘χε το βιβλίο, για να κρύψει τ’ όνομά του, και με κοίταζε με κατάπληξη. -Ποιος είναι αυτός; με ρώτησε δείχνοντάς μου την εικόνα. Σήκωσα τους ώμους: -Πώς θέλετε να ξέρω; Είπα.
-Μα είστε εσείς, έκαμε η κοπέλα, εσείς, απαράλλαχτος. Κοιτάχτε το μέτωπο, τα πυκνά φρύδια, τα βαθουλά μάτια. Μονάχα που αυτός είχε χοντρά κρεμαστά μουστάκια, κι εσείς δεν έχετε.
Κοίταξα αλαφιασμένος: -Ποιος είναι λοιπόν; Έκανα προσπαθώντας ν’ αναμερίσω το χέρι της κοπέλας, να δω τ’ όνομα.
-Δεν τον γνωρίζετε; Πρώτη φορά τον βλέπετε;
Ο Νίτσε! Ο Νίτσε! Είχα ακούσει τ’ όνομά του, μα δεν είχα ακόμα τίποτα διαβάσει δικό του.
-Δε διαβάσατε τη Γένεση της Τραγωδίας, το Ζαρατούστρα του; Για τον Αιώνιο Γυρισμό, για τον Υπεράνθρωπο;
-Τίποτα, τίποτα, απαντούσα ντροπιασμένος, τίποτα.
-Περιμένετε! Είπε κι έφυγε η κοπέλα πεταχτή.
Σε λίγο μου ‘φερνε το Ζαρατούστρα.
-Να, είπε γελώντας, να λιονταρίσια θροφή για το μυαλό σας – αν έχετε μυαλό. Κι αν το μυαλό σας πεινάει.
Ετούτη στάθηκε μια από τις πιο αποφασιστικές στιγμές της ζωής μου. Εδώ, στη Βιβλιοθήκη της Άγιας Γενεβιέβης, με τη μεσολάβηση μιας άγνωστης φοιτήτριας, μου ‘χε στήσει καρτέρι η μοίρα μου. Εδώ με περίμενε, φλογερός, αιματωμένος, μεγάλος πολεμιστής, ο Αντίχριστος. Στην αρχή με κατατρόμαξε. Τίποτα δεν του ‘λειπε: αναίδεια κι αλαζονεία, μυαλό απροσκύνητο, λύσσα καταστροφής, σαρκασμός, κυνισμός, ανόσιο γέλιο, όλα τα νύχια, τα δόντια και τα φτερά του Εωσφόρου.
Μα με είχε συνεπάρει η ορμή του κι η περηφάνια, με είχε μεθύσει ο κίντυνος και βυθίζουμουν μέσα στο έργο του με λαχτάρα και τρόμο, σα να ‘μπαινα σε βουερή ζούγκλα, γεμάτη πεινασμένα θεριά και ζαλιστικά σερνικολούλουδα. Βιάζουμουν να τελειώσουν τα μαθήματα στη Σορβόννη, να βραδιάσει, να γυρίσω σπίτι, να ‘ρθει η σπιτονοικοκυρά να ανάψει το τζάκι και ν’ ανοίξω τα βιβλία του –πυργώνουνταν όλα απάνω στο τραπέζι μου– και να αρχίζω μαζί του το πάλεμα.
Σιγά σιγά είχα συνηθίσει τη φωνή του, την κομμένη ανάσα του, τις κραυγές του πόνου του. Δεν ήξερα, τώρα το μάθαινα, πως κι ο Αντίχριστος αγωνίζεται κι υποφέρει όπως κι ο Χριστός και πως κάποτε, στις στιγμές του πόνου τους, τα πρόσωπά τους μοιάζουν. Ανόσιες μου φάνταζαν βλαστήμιες τα κηρύγματά του, κι ο Υπεράνθρωπός του δολοφόνος του Θεού.
Κι όμως μια μυστική γοητεία είχε ο αντάρτης ετούτος, μαυλιστικό ξόρκι τα λόγια του, που ζάλιζε και μεθούσε κι έκανε την καρδιά σου να χορεύει. Αλήθεια, ένας χορός διονυσιακός ο στοχασμός του, ένας όρθιος παιάνας που υψώνεται θριαμβευτικά στην πιο ανέλπιδη στιγμή της ανθρώπινης κι υπερανθρώπινης τραγωδίας. Καμάρωνα, χωρίς να το θέλω, τη θλίψη του, την παλικαριά του και την αγνότητα και τις στάλες τα αίματα που περιράντιζαν το μέτωπό του, σαν να φορούσε και τούτος, ο Αντίχριστος, αγκάθινο στεφάνι.
Σιγά σιγά, χωρίς να το ‘χω διόλου συνειδητά στο νου μου, οι δυο μορφές, Χριστός κι Αντίχριστος, έσμιγαν. Δεν ήταν λοιπόν ετούτοι οι δυο, προαιώνιοι οχτροί, δεν είναι ο Εωσφόρος αντίμαχος του Θεού, μπορεί ποτέ το Κακό να μπει στην υπηρεσία του Καλού και να συνεργαστεί μαζί του; Με τον καιρό όσο μελετούσα το έργου του αντίθεου προφήτη, ανέβαινα από σκαλί σε σκαλί σε μια μυστική παράτολμη ενότητα. Το Καλό και το Κακό, έλεγα, είναι οχτροί, να το πρώτο σκαλοπάτι της μύησης.
Το Καλό και το Κακό είναι συνεργάτες, αυτό είναι το δεύτερο, το πιο αψηλό σκαλοπάτι της μύησης. Το Καλό και το Κακό είναι ένα! Αυτό ‘ναι το πιο αψηλό, όπου ως τώρα μπόρεσα να φτάσω σκαλοπάτι. […] Λιονταρίσια η τροφή που με τάισε ο Νίτσε στην πιο κρίσιμη, την πιο πεινασμένη στιγμή της νιότης. Θράσεψα, δεν μπορούσα πια να χωρέσω στο σημερινό άνθρωπο, όπως εκατάντησε, μήτε στο Χριστό, όπως τον κατάντησαν.
Α! φώναζα αγαναχτισμένος, η παμπόνηρη θρησκεία που μετατοπίζει τις αμοιβές και τιμωρίες σε μελλούμενη ζωή, για να παρηγορήσει τους σκλάβους, τους κιότηδες, τους αδικημένους, και να μπορέσουν να βαστάξουν αγόγγυστα τη σίγουρη ετούτη επίγεια ζωή και να σκύβουν υπομονετικά το σβέρκο στους αφεντάδες! Τι οβραίικη Αγία Τράπεζα η θρησκεία ετούτη, που δίνεις μια πεντάρα στην επίγεια ζωή κι εισπράττεις αθάνατα εκατομμύρια στην άλλη! Τι απλοϊκότητα, τι πονηριά, τι τοκογλυφία! Όχι, δεν μπορεί να ‘ναι λεύτερος που ελπίζει Παράδεισο ή που φοβάται την Κόλαση.
Ντροπή πια να μεθούμε στις ταβέρνες της ελπίδας! Ή κάτω στα υπόγεια του φόβου. Πόσα χρόνια και δεν το ‘χα καταλάβει, κι έπρεπε να ‘ρθει ο άγριος ετούτος προφήτης να μου ανοίξει τα μάτια! […] Κι άξαφνα η Εκκλησία του Χριστού, όπως την κατάντησαν οι ρασοφόροι, μου φάνταξε μια μάντρα, όπου μερόνυχτα βελάζουν, ακουμπώντας το ένα στο άλλο, χιλιάδες πρόβατα κυριεμένα από πανικό κι απλώνουν το λαιμό κι αγλείφουν το χέρι και το μαχαίρι που τα σφάζει. Κι άλλα τρέμουν γιατί φοβούνται πως θα σουβλίζουνται αιώνια στις φλόγες, κι άλλα βιάζουνται να σφαχτούν για να βόσκουν στους αιώνες των αιώνων σε αθάνατο ανοιξιάτικο χορτάρι.[…]
- Βιογραφικά στοιχεία για τον Νίκο Καζαντζάκη:
1883, 18 Φεβρουαρίου. Ο Νίκος Καζαντζάκης γεννιέται στο Ηράκλειο (ή Μεγάλο Κάστρο) της Κρήτης που τελούσε υπό Οθωμανική κυριαρχία. Ο πατέρας του Μιχάλης (1856-1932) καταγόταν από το χωριό Βαρβάροι (τη σημερινή Μυρτιά, όπου βρίσκεται το Μουσείο Νίκου Καζαντζάκη). Ήταν έμπορος γεωργικών προϊόντων. Το 1882 παντρεύτηκε τη Μαρία Χριστοδουλάκη (1862-1932) που καταγόταν από το χωριό Ασυρώτοι (το σημερινό Κρυονέρι του Δήμου Κουλούκωνα, στο Νομό Ρεθύμνου).
Το σπίτι όπου γεννήθηκε ο Νίκος Καζαντζάκης (κατεδαφίστηκε το 1956) |
Το σπίτι όπου γεννήθηκε ο Νίκος Καζαντζάκης όπως το σχεδίασε η ζωγράφος Αμφιτρίτη Αναγνωστοπούλου-Πετρέα |
1884. Γέννηση της αδελφής του Αναστασίας (μετέπειτα συζύγου Μιχάλη Σακλαμπάνη).
1887. Γέννηση της δεύτερης αδελφής του Ελένης (μετέπειτα συζύγου του Αριστείδη Θεοδοσιάδη).
Όρθιοι: Ν. Καζαντζάκης και οι αδερφές του Αναστασία και Ελένη Καθιστοί: Ο πατέρας του Μιχάλης και η μητέρα του Μαρία |
1889. Η οικογένεια καταφεύγει για έξι μήνες στον Πειραιά, για να γλιτώσει από το διωγμό των Οθωμανών.
1897-1898. Κατά την τελευταία μεγάλη Κρητική Επανάσταση, καταφεύγει με την οικογένειά του στη Νάξο. Εγγράφεται στη Γαλλική Εμπορική Σχολή του Τίμιου Σταυρού (καθολική), όπου μαθαίνει γαλλικά και ιταλικά και ανακαλύπτει το δυτικό πολιτισμό.
1899-1902. Επιστρέφει στο Ηράκλειο και συνεχίζει τις σπουδές του στο Γυμνάσιο Ηρακλείου, από όπου παίρνει το απολυτήριο με άριστα.
1902-1906. Φοιτά στη Νομική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών
1906. Παίρνει με άριστα το δίπλωμα του Διδάκτορος της Νομικής. Πρωτοεμφανίζεται στα ελληνικά γράμματα με το δοκίμιο «Η αρρώστια του αιώνος» που δημοσιεύεται στο περιοδικό Πινακοθήκη με το ψευδώνυμο Κάρμα Νιρβαμή. Γράφει το δράμα Ξημερώνει, που επαινείται στον Παντελίδειο Δραματικόν Αγώνα και παίζεται σε ένα αθηναϊκό θέατρο τον επόμενο χρόνο. Δημοσιεύει το πρώτο του μυθιστόρημα,Όφις και Κρίνο, το οποίο υπογράφει και πάλι με το ψευδώνυμο Κάρμα Νιρβαμή.
1907. Εγγράφεται στην Τεκτονική Στοά Αθηνών.
1907-1909. Βρίσκεται στο Παρίσι για ανώτερες σπουδές. Παρακολουθεί τη διδασκαλία του Γάλλου φιλόσοφου Ανρί Μπερξόν και ανακαλύπτει το έργο του Γερμανού φιλόσοφου Φρειδερίκου Νίτσε. Γράφει το μυθιστόρημα Σπασμένες ψυχές που δημοσιεύεται στο περιοδικόΝουμάς με το ψευδώνυμο Πέτρος Ψηλορείτης και σχεδιάζει τα μυθιστορήματα Ζωή η αυτοκρατόρισσα και Θεάνθρωπος. Γράφει, επίσης, την τραγωδία Ο Πρωτομάστορας (ή Θυσία), τη διατριβή Ο Φρειδερίκος Νίτσε εν τη φιλοσοφία του δικαίου και της πολιτείας, που εκδίδεται στο Ηράκλειο, καθώς και τη μονόπρακτη τραγωδία, Κωμωδία, η οποία δημοσιεύεται στο περιοδικό Κρητική Στοά του Hρακλείου με το ψευδώνυμο Πέτρος Ψηλορείτης.
1910. Εγκαθίσταται στην Αθήνα, όπου βραβεύεται η τραγωδία του Ο Πρωτομάστορας (ή Θυσία), η οποία δημοσιεύεται με το ψευδώνυμο Πέτρος Ψηλορείτης. Συγκαταλέγεται μεταξύ των ιδρυτικών μελών του Επαιδευτικού Ομίλου (μαζί με τον Αλέξανδρο Δελμούζο, τον Δημήτρη Γληνό κ.ά.).
1911. Παντρεύεται στο Ηράκλειο τη Γαλάτεια Αλεξίου (την οποία θα διαζευχτεί το 1926).
1911-1915. Μεταφράζει μια σειρά από σπουδαιότατα φιλοσοφικά και επιστημονικά έργα (μεταξύ αυτών έργα των: Νίτσε, Δαρβίνου, Μπερξόν, διάλογοι του Πλάτωνα κλπ). Οι μεταφράσεις του δημοσιεύονται στην Αθήνα από τις εκδόσεις Φέξη.
1912. Πρωτοπαρουσιάζει στην Ελλάδα τον Μπερξόν με ένα πολυσέλιδο δοκίμιο που δημοσιεύεται στην Αθήνα, στο Δελτίο του Εκπαιδευτικού Ομίλου.
1912-1913. Κατά τους βαλκανικούς πολέμους στρατεύεται ως εθελοντής και περιέρχεται τη Βόρεια Ελλάδα.
Ν. Καζαντζάκης – Α. Σικελιανός |
Ο Γιώργης Ζορμπάς |
Ο Ν. Καζαντζάκης μαζί με τη Γαλάτεια
Ν. Καζαντζάκης – Ε. Λαμπρίδη |
Ο Νίκος Καζαντζάκης μαζί με τον Ηρακλή Πολεμαρχάκη και το Γιάννη Σταυριδάκη στην Κωνσταντινούπολη |
Itka Horowitz, Lea Dunkelblum, Rosa Schmulewitz, |
Ελένη Σαμίου |
Ιερουσαλήμ |
Αμμόχωστος |
Φλωρεντία |
Κάιρο |
Ο Καζαντζάκης στην Αίγινα |
Ν. Καζαντζάκης – Π. Ιστράτι |
Κιέβο: Ο Νίκος Καζαντζάκης με τον Παναΐτ Ιστράτι |
Καύκασος: Γεωργία και Αζερμπαϊτζάν |
Ο Καζαντζάκης μπροστά στον καθεδρικό ναό της Πράγας |
Ο Καζαντζάκης με την Ελένη |
Ν. Καζαντζάκης – Π. Πρεβελάκης
Ο Νίκος Καζαντζάκης στα χαλάσματα του βομβαρδισμένου Τολέδο
Το σπίτι στην Αίγινα
Αποστολή στην Κρήτη |
Ο Νίκος Καζαντζάκης με την Ελένη Καζαντζάκη
και την Yvette Renoux-Herbert
Ο Καζαντζάκης με την Ελένη
και τις Yvonne Metral, Lucienne Fleury
στο σπίτι του Γκρέκο στο Τολέδο
Ο Καζαντζάκης και η Ελένη στην Πίζα |
Ο Νίκος Καζαντζάκης με τον Kimon Friar, την Ελένη και την Ladislas Kijno |
Ν. Καζαντζάκης – Α. Σβάϊτσερ |
Ο Νίκος Καζαντζάκης με τον Jorge Salamea |
Βιένη – Διεθνές Βραβείο Ειρήνης |
Ο Νίκος Καζαντζάκης στις |
Μια από τις τελευταίες φωτογραφίες του Καζαντζάκη στην Αντίμπ |
Κάννες: Ο Νίκος Καζαντζάκης με τη Μελίνα Μερκούρη |
Τόκιο: Ο Νίκος Καζαντζάκης με το Γιαπωνέζο μεταφραστή του Πεκίνο: Ο Νίκος Καζαντζάκης με τον Chou En Lai |
Στο ταξίδι του γυρισμού, αρρωσταίνει βαριά. Νοσηλεύεται για λίγο στην Κοπεγχάγη και έπειτα μεταφέρεται στο Φράιμπουργκ.
Η τελευταία φωτογραφία του Νίκου Καζαντζάκη
στην κλινική του Φράιμπουργκ
Εκεί, στην Πανεπιστημιακή Κλινική, θα φύγει από τη ζωή στις 26 Οκτωβρίου 1957, σε ηλικία 74 ετών. Η σορός του μεταφέρεται στην Αθήνα, όπου η Αρχιεπισκοπή αρνείται οποιαδήποτε θρησκευτική τελετή για τον επιφανή τεθνεώτα. Κατόπιν τούτου, η σορός μεταφέρεται στο Ηράκλειο, τη γενέτειρά του, όπου εκτίθεται σε λαϊκό προσκύνημα, στη μητρόπολη του Αγίου Μηνά. Στις 6 Νοεμβρίου 1957, κηδεύεται στο Ηράκλειο δημοσία δαπάνη, χοροστατούντος του Μητροπολίτη Κρήτης Ευγενίου και παρουσία των πολιτικών αρχών και του Έλληνα Υπουργού Παιδείας και Θρησκευμάτων (Αχιλλέας Γεροκωστόπουλος). Ενταφιάζεται στο οχυρό Μαρτινέγκο, ψηλά πάνω στα ενετικά τείχη, ύστερα από ομόφωνη απόφαση του Δημοτικού Συμβουλίου του Ηρακλείου. Ο τάφος του, σύμφωνα με την επιθυμία του, φέρει την ακόλουθη επιγραφή:
Οι φωτογραφίες προέρχονται από τις συλλογές: Ελένης Καζαντζάκη, Γιώργου Ανεμογιάννη, Μουσείου Νίκου Καζαντζάκη και ιδιωτών/Η Βιογραφία από την ΔΕΦΝΚ
Εργογραφία
(πρώτες αυτοτελείς εκδόσεις)
Ι.Πεζογραφία
• Κάρμα Νιρβανή, Όφις και Κρίνο. Αθήνα, 1906.
• Τόντα Ράμπα. Αθήνα, Δίφρος, 1956. (μετάφραση από τα γαλλικά Γιάννη Μαγκλή)
• Le jardin des Rochers. 1939. (και σε μετάφραση Παντελή Πρεβελάκη με τίτλο Ο Βραχόκηπος. Αθήνα, Εστία, 1960.
• Βίος και Πολιτεία του Αλέξη Ζορμπά. Αθήνα, Δημητράκος, 1946.
• Ο Χριστός ξανασταυρώνεται. Αθήνα, Δίφρος, 1954.
• Οι Αδερφοφάδες. Αθήνα, 1963.
• Ο Καπετάν Μιχάλης. Αθήνα, Μαυρίδης, 1953.
• Ο τελευταίος πειρασμός. Αθήνα, Δίφρος, 1955.
• Ο Φτωχούλης του θεού. Αθήνα, Δίφρος, 1957.
• Αναφορά στο Γκρέκο. Αθήνα, χ.ε., 1961.
ΙΙ.Δοκίμια
• Ο Φρειδερίκος Νίτσε εν τη Φιλοσοφία του Δικαίου και της Πολιτείας. Ηράκλειο, Στ.Μ.Αλεξίου, 1909.
• H.Bergson . Αθήνα, τυπ.Μαίσνερ και Καργαδούρη, 1912.
• Salvatores Dei· Ασκητική. Αθήνα, 1927.
• Ιστορία της Ρώσικης λογοτεχνίαςΑ΄. Αθήνα, Ελευθερουδάκης, 1930.
• Ιστορία της Ρώσικης λογοτεχνίαςΒ΄. Αθήνα, Ελευθερουδάκης, 1930.
• Συμπόσιο. Αθήνα, Ελένη Καζαντζάκη, 1971.
ΙΙΙ.Θέατρο
• Πέτρος Ψειλορείτης, Ο Πρωτομάστορας. Αθήνα, έκδοση των Παναθηναίων, 1910.
• Νικηφόρος Φωκάς. Αθήνα, Στοχαστής,1927.
• Χριστός. Αθήνα, Στοχαστής, 1928.
• Οδυσσέας. Αθήνα, Στοχαστής, 1928.
• Νικηφόρος Φωκάς. Αθήνα, Πυρσός, 1939.
• Μέλισσα. Αθήνα, 1939. (ανατύπωση από τη Νέα Εστία)
• Ιουλιανός. Αθήνα, Ο Πιγκουίνος, 1945.
• Ο Καποδίστριας. Αθήνα, Νικ.Αλικιώτης, 1946.
• Σόδομα και Γόμορα. Αθήνα, 1949. (ανάτυπο από τη Νέα Εστιά)
ΙV. Ταξιδιωτική λογοτεχνία
• Τι είδα στη ΡουσίαΑ΄. Αθήνα, Στοχαστής, 1928.
• Τι είδα στη ΡουσίαΒ΄ – Γ΄. Αθήνα, Στοχαστής, 1928.
• ΤαξιδεύονταςΑ΄ · Ισπανία. Αθήνα, Πυρσός, 1956.
• ΤαξιδεύονταςΒ΄ · Ιαπωνία – Κίνα. Αθήνα, Πυρσός, 1938.
• ΤαξιδεύονταςΓ΄ · Αγγλία. Αθήνα, Πυρσός, 1941.
• Ταξιδεύοντας· Ισπανία, Ιταλία, Αίγυπτος, Σινά. Αλεξάνδρεια, εκδ. βιβλιοπωλείου Σεράπειον, 1927.
• Ταξιδεύοντας· Ιταλία, Αίγυπτος, Σινά, Ιερουσαλήμ, Κύπρος. Αθήνα, O Μοριάς, 1961.
V. Ποίηση
• Οδύσσεια. Αθήνα, Πυρσός, 1938.
• Τερτσίνες. Αθήνα, 1960.
VΙ. Αλληλογραφία
• Επιστολές προς τη Γαλάτεια. Αθήνα, Δίφρος, 1958.
• Τετρακόσια γράμματα του Καζαντζάκη στον Πρεβελάκη. Αθήνα, Ελένη Καζαντζάκη, 1984.
• Ανέκδοτες επιστολές Καζαντζάκη · Από τα νεανικά έως τα ώριμά του χρόνια (1902-1956)· Με πρόλογο και σχόλια του Μηνά Δημάκη. Αθήνα, έκδοση του Μουσείου Νίκου Καζαντζάκη, 1979.
• Το χρονικό μιας δημιουργίας · Ανέκδοτη αλληλογραφία Καζαντζάκη – Μαρτινού · Επιμέλεια Γιώργος Ανεμογιάννης. Βάρβαροι Κρήτης, έκδοση μουσείου Νίκου Καζαντζάκη, 1986.
VΙΙ. Παιδική λογοτεχνία
• Μέγας Αλέξανδρος. Αθήνα, Ελένη Καζαντζάκη, 1979.
• Στα παλάτια της Κνωσσού. Αθήνα, Ελένη Καζαντζάκη, 1981.
VIIΙ. Μεταφράσεις
• William James , Η θεωρία της Συγκινήσεως. Αθήνα, Φέξης, 1911.
• Φρειδερίκου Νίτσε, Η γέννησις της τραγωδίας. Αθήνα, Φέξης, 1912.
• Φρειδερίκου Νίτσε, Τάδε έφη Ζαρατούστρας. Αθήνα, Φέξης, 1913.
• T.P. Eckermann, Συνομιλίαι Έκκερμανν με τον Γκαίτε. Αθήνα, Φέξης, 1913.
• C.A. Laisant, Η Αγωγή επί τη βάσει της επιστήμης. Αθήνα, Φέξης, 1913.
• Μ.Μαίτερλιγκ, Ο θησαυρός των ταπεινών. Αθήνα, Φέξης, 1913.
• Ch. Darwin, Περί της γενέσεως των ειδών. Αθήνα, Φέξης, 1915.
• Louis Bόchner , Δύναμις και Ύλη. Αθήνα, Φέξης, 1915
• H. Bergson, Το γέλιο. Αθήνα, Φέξης, 1915.
• Ο Ηγεμόνας του Νικολό Μακιαβέλλι. Αθήνα, Γαλαξίας, 1961.
• Johanes Joergensen, Ο Άγιος Φραγκίσκος της Ασίζης. Αθήνα, 1951.
• Πλάτων, Αλκιβιάδης δεύτερος. Αθήνα, Φέξης, 1912.
• Πλάτων, Ίων, Μίνως, Δημόδοκος, Σίσυφος, Κλειτοφών. Αθήνα, Φέξης, χ.χ.
• Όμηρος, Ιλιάδα. Αθήνα, 1955 (μετάφραση Ν.Καζαντζάκη – Ι.Θ.Κακριδή).
• Όμηρος, Οδύσσεια. Αθήνα, 1965 (μετάφραση Ν.Καζαντζάκη – Ι.Θ.Κακριδή).
• Δάντης, Η θεία Κωμωδία. Αθήνα, Κύκλος, 1934.
ΙΧ. Διασκευές
• Ιούλίος Βερν, Οι πειραταί του Αιγαίου. Αθήνα,Δημητράκος, 1931.
• Ιούλιος Βερν, Περιπέτειες Κινέζου στην Κίνα. Αθήνα, Δημητράκος, 1931.
• Ιούλιος Βερν, Η χώρα των αδαμάντων. Αθήνα, Δημητράκος, 1931.
• Ιούλιος Βερν, Ο γύρος του κόσμου εις 80 μέρες. Αθήνα, Δημητράκος, 1931.
• Ιούλιος Βερν, Η πλωτή πολιτεία. Αθήνα, Δημητράκος, 1942.
• Ιούλιος Βερν, Από τον Καύκασο στο Πεκίνο. Αθήνα, Δημητράκος, 1942.
• Ιούλιος Βερν, Μιχαήλ Στρογκώφ. Αθήνα, Δημητράκος, 1942.
• Ιούλιος Βερν, Ροβήρος ο κατακτητής. Αθήνα, Δημητράκος, 1943.
• Μπούλβερ – Λύττων, Οι τελευταίες ημέρες της Πομπηίας. Αθήνα, Ελευθερουδάκης, 1933.
• Μαίην Ρυντ, Οι νέοι Ροβινσώνες. Αθήνα, Νίκας και Σία, χ.χ.
• Μπήτσερ Στόου, Το καλύβι του Μπαρμπα Θωμά. Αθήνα, Ελευθερουδάκης, 193;
• Μπόνσελς, Μάγια η Μέλισσα. Αθήνα, Ελευθερουδάκης, 1931.
• Ντίκενς, Όλιβερ Τουίστ. Αθήνα, Ελευθερουδάκης [1933].
• Ντωντέ, Το μικρούλικο. Αθήνα, Ελευθερουδάκης, 193;
• Σουίφτ, Τα ταξίδια του Γκιούλιβερ. Αθήνα, Ελευθερουδάκης, 193;
• Γκοπάλ – Μουκέρι, Ο ελέφας Καρί. Αθήνα, Ελευθερουδάκης, [1931].
Χ. Συγκεντρωτικές εκδόσεις
• Θέατρο· Τραγωδίες με βυζαντινά θέματα. Αθήνα, Δίφρος, 1956.
• Θέατρο· Τραγωδίες με διάφορα θέματα. Αθήνα, Δίφρος, 1956.
• Ανέκδοτες επιστολές· Ο Νίκος Καζαντζάκης γράφει… Επιμέλεια – Εισαγωγή – Σχόλια Θανάσης Παπαθανασόπουλος. Βάρβαροι Ηρακλείου, έκδοση ιδρύματος Μουσείο Νίκου Καζαντζάκη, χ.χ.
Ντοκιμαντέρ για τον Νίκο Καζαντζάκη:
- Διαβάστε την Ασκητική του Νίκου Καζαντζάκη εδώ:ASKHTIKH